พืชวงศ์ฝ้ายเป็นไม้ล้มลุก บางชนิดเป็นไม้ยืนต้น ส่วนอ่อนของพืชมีขนอ่อนปลายหลายแฉก เปลือกในมีใยเหนียวมียางเมือก ใบเป็นใบเดี่ยว ติดเรียงแบบสลับ ตัวใบอาจมีขนนุ่มคลุมขอบใบเป็นจักฟันเลื่อยหรือขอบเรียบ หรือรูปฝ่ามือ ดอกมีทั้งแบบดอกเดี่ยว เป็นพวงหรือเป็นช่อดอกแบบช่อกระจะ เกิดที่ปลายยอดหรือซอกกิ่ง มีวงริ้วประดับรองรับดอก เป็นดอกสมบูรณ์เพศ ดอกสมมาตร ก้านดอกยาว กลีบรองมี 5 กลีบ ติดกันเป็นรูปถ้วย มีปลายแยกเป็น 5 แฉก กลีบสีเขียว ขณะดอกตูมชั้นกลีบรองจะหุ้มดอกไว้จนมิด กลีบดอก มี 5 กลีบ โคนกลีบเชื่อมติดกับหลอดกลุ่มเกสรตัวผู้ กลีบมีสีสด มักบิด ชายกลีบมักเป็นลอนย่นและเป็นจัก เกสรตัวผู้มีก้านเชื่อมรวมกันเป็นหลอดหุ้มล้อมก้านเกสรตัวเมีย โคนของหลอด เชื่อมติดกับโคนของกลีบดอกอับเกสรสีเหลืองรูปไต ละอองเกสรขนาดใหญ่ กลม หรือ รี และมีผิวเป็นหนาม อับเกสรมี 1 ห้อง เกสรตัวเมียอยู่สูงกว่า ภายในห้อง 5 ห้อง เชื่อมติดกัน ผลเป็นแบบผลแห้งแตกกลางพู, ผลแยกแล้วแตก, ผลมีเนื้อหลายเมล็ด หรือมีปุยขนหุ้ม[3]