วงศ์ย่อยจิ้งจกและตุ๊กแก (
ชื่อวิทยาศาสตร์: Gekkoninae;
อังกฤษ: House gecko, Tokay) เป็นวงศ์ย่อยของวงศ์
Gekkonidae นับเป็นวงศ์ย่อยที่มีความหลากหลาย และประสบความสำเร็จสูงสุดในการดำรงชีวิตมากที่สุดของ
สัตว์เลื้อยคลานใน
อันดับย่อยกิ้งก่า (Lacertilia) ลักษณะโดยทั่วไป มีกระดูกพรีแมคซิลลาและกระดูกพาไรทัลเป็นชิ้นเดี่ยว มีแว่นตาคลุมตา ลำตัวสั้น ขาทั้ง 4 ข้างมีขนาดใหญ่ ลำตัวปกคลุมด้วยผิวหนังที่อ่อนนุ่มและมีเกล็ดปกคลุมลำตัวเรียงตัวต่อเนื่องกัน มีขนาดแตกต่างกันหลากหลายทั้งเพียงไม่กี่เซนติเมตร จนถึงขนาดหนึ่งฟุต ส่วนใหญ่หากินบนต้นไม้ ใต้ฝ่าเท้ามีเซต้าหรือขนที่แตกแขนงและมีความเล็กละเอียดมาก ใช้สำหรับยึดเกาะผนังในแนวตั้งฉากได้เป็นอย่างดีที่สุดในบรรดาวงศ์ย่อยทั้งหมดของวงศ์ Gekkonidae ซึ่งการเรียงตัวและลักษณะของเส้นขนนี้ใช้เป็นตัวในการ
อนุกรมวิธานแยกประเภทในหลาย
สกุล ได้ลดรูปแผ่นหนังใต้นิ้วและใช้เป็นโครงสร้างอื่นทดแทนในการอาศัยอยู่บนต้นไม้ เช่น
Cnemaspis และ
Cyrtodactylus ที่อาศัยบนต้นไม้หรือผนัง
หินปูนในถ้ำ โดยใช้เล็บในการเกาะเกี่ยวแทน ในบางสกุล เช่น
Dixonius และ
Gehyra อาศัยอยู่พื้นดินแทนหากินในเวลากลางคืนเป็นส่วนใหญ่ ตามปกติแล้วจะวางไข่เพียงครั้งละ 2 ฟอง โดยเปลือกไข่มีลักษณะแข็งและไม่เปลี่ยนรูป แต่สำหรับบางสกุลที่มีขนาดเล็ก เช่น
Coleodactylus วางไข่เพียงฟองเดียว โดยการวางไข่ขึ้นอยู่กับขนาดของลำตัว แต่ก็มีบางชนิดที่สามารถ
เกิดได้โดยไม่ต้องผ่านการปฏิสนธิปัจจุบัน มีการอนุกรมวิธานแล้วทั้งสิ้น 80 สกุล ประมาณ 800
ชนิด โดยมีสกุลที่เป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี อาทิ
Gekko,
Hemidactylus และ
Ptychozoon เป็นต้นพบกระจายพันธุ์ใน
เขตร้อนและ
เขตอบอุ่นของ
ยูเรเชีย ใน
ประเทศไทยพบประมาณ 46-50 ชนิด อาทิ
ตุ๊กแกบ้าน (Gekko gecko),
ตุ๊กแกตาเขียว (G. siamensis),
ตุ๊กแกบินหางเฟิน (Ptychozoon lionotum) เป็นต้น
[2]