วัดหลวงขุนวิน เป็นวัดราษฎร์สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลดอนเปา อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่ประวัติการสร้างวัดหลวงขุนวินไม่ชัดเจนนัก เพราะสร้างมาหลายยุคหลายสมัย มีทั้งยุครุ่งเรืองและบางสมัยเป็นวัดร้าง มีตำนานเล่าว่า พระพุทธองค์ทรงเสด็จมายังบริเวณที่ตั้งของวัดหลวงขุนวินปัจจุบันนี้ มีชาวลัวะ 2 คน คือ ขุนสาบและขุนสระเมิง มีจิตเลื่อมใส ได้กราบทูลขอพระเกศาธาตุ พระพุทธองค์ทรงประทานให้แล้วสร้างเจดีย์ครอบไว้บนยอดเตี้ย ๆ เรียกว่า พระธาตุม่อนเปี้ยะ จากนั้นพระพุทธองค์ทรงเสด็จมาทางทิศที่จะมาเพื่อประทับรอยพระบาท ประทับบนหินก้อนหนึ่งกว้างประมาณ 1 ศอก ยาว 2 ศอก แต่เนื่องจากหินก้อนเล็กไปจึงปรากฏเฉพาะรอยฝ่าพระบาทเท่านั้น ส่วนส้นและนิ้วพระบาทหายไป พระพุทธองค์ทรงทำนายไว้ว่า พระพุทธบาทนี้ไม่เต็มรอยเพราะแหว่งไป (ภาษาพื้นเมืองเรียกว่า หวิดไป) จึงเรียกเมืองแถวนี้ว่า เมืองหวิด ต่อมาเรียกว่า เมืองวิน[1] สมัยเจ้าหมื่นคำชาวเป็นน้องของขุนหลวงวิลังคะ ได้ทำนุบำรุงดหลวงขุนวินได้เจริญขึ้นมาอีกครั้ง โดยมีครูบาปัญญาวงศา เป็นเจ้าอาวาส หลังพม่าตีเมืองเชียงใหม่แตก วัดนี้จึงกลายเป็นวัดร้างเกือบ 700 ปี[2]หลังจากเป็นวัดร้างมานาน เมื่อ พ.ศ. 2497 ครูบาอุ่นเรือน สุภทฺโท วัดควรนิมิตร ได้บูรณะวัดอีกครั้งหนึ่ง สร้างเสร็จได้นิมนต์ครูบาอภิชัย ขาวปี มาเป็นประธานร่วมฉลอง เมื่อ พ.ศ. 2501 จากข้อมูลของสำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ ตั้งวัดเมื่อวันที่ 28 พฤษภาคม พ.ศ. 2545 ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ 10 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2564[3]วัดหลวงขุนวินนี้ตั้งอยู่กลางป่า ภายในวัดมีอาคารไม้ และเจดีย์บรรจุพระเกศาธาตุของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า มีอุโบสถสองหลัง คือ อุโบสถพระยืน (ปางจงกรมแก้ว) และอุโบสถพระนอน (ปางปรินิพพาน) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปไม้แกะสลัก และมีบันไดพญานาค[4]