สถานะเพศเอ็กซ์ หรือ เอ็กซ์-เจ็นเดอร์ (ญี่ปุ่น: Xジェンダー; โรมาจิ: x-jendā) เป็นสถานะเพศที่สามที่แตกต่างจากเอ็ม (M) ที่หมายถึงเพศชาย (male) หรือเอฟ (F) ที่หมายถึงเพศหญิง (female)[1][2][3] คำว่าสถานะเพศเอ็กซ์เริ่มนำมาใช้ในช่วงปลายทศวรรษ 1990 ซึ่งเป็นที่นิยมโดยองค์กรเควียร์ในภูมิภาคคันไซ โดยเฉพาะในนครโอซากะและเกียวโต[4][5] คำนี้ใช้แทนคำว่านอนไบนารีและเจ็นเดอร์เควียร์ในประเทศญี่ปุ่น[6][7][8][9][10][11] เช่นเดียวกับในใบลงทะเบียนหนังสือเดินทางของสหรัฐอเมริกา[12]ตัวอย่างที่โดดเด่นของผู้ที่นิยามตัวเองว่าเป็น "สถานะเพศเอ็กซ์" ได้แก่ นักเขียนมังงะยูกิ คามาตานิ[13] และยู วาตาเซะ[14][15]ในปี พ.ศ. 2562 สถาบันวิจัยกลุ่มบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศแห่งประเทศญี่ปุ่นได้ทำการสำรวจออนไลน์ โดยรวบรวมแบบสอบถามจำนวน 348,000 ชุดจากผู้ที่มีอายุระหว่าง 20 ถึง 69 ปี ซึ่งไม่ใช่ทุกคนที่เป็นกลุ่มบุคคลที่มีความหลากหลายทางเพศ ผู้ตอบแบบสอบถามร้อยละ 2.5 เรียกตัวเองว่ามีสถานะเพศเอ็กซ์[16]