สถาบันสถาปนาและจักรวรรดิ (Foundation and Empire) เป็นนิยายวิทยาศาสตร์แต่งโดยไอแซค อสิมอฟ พิมพ์ครั้งแรกเมื่อ ค.ศ. 1952 โดยเป็นหนังสือเล่มที่สองในนิยายชุดสถาบันสถาปนา ต่อจากสถาบันสถาปนา และตามด้วยสถาบันสถาปนาแห่งที่สองเนื้อหาในเรื่องแบ่งเป็นสองส่วน คือ The General (ท่านนายพล) จับความเกี่ยวกับขุนศึกเบล ริโอเซ่ ของจักรวรรดิสากลจักรวาลเก่าที่เข้ามาคุกคามสถาบันสถาปนา ส่วนครึ่งหลังคือเรื่อง The Mule (มโนมัย) เกิดขึ้นหลังครึ่งแรกประมาณหนึ่งร้อยปี โดยสถาบันสถาปนาถูกคุกคามอีกครั้งจากมโนมัย บุคคลลึกลับที่มีพลังจิต