คือการศึกษาการตั้งรกรากของมนุษย์และการเปลี่ยนแปลง เพื่อเข้าใจการโครงสร้างทางเสปซ และลักษณะของเมืองใหญ่ เมืองเล็ก ไปจนถึงหมู่บ้าน โดยศึกษารูปแบบของส่วนประกอบต่างๆ และแนวทางพัฒนาการ โดยรวมไปถึงการศึกษาโครงสร้างทางกายภาพ ในหลายขนาด ในรูปแบบการเคลื่อนย้าย การใช้พื้นที่ ความเป็นเจ้าของ และ ผู้อยู่อาศัย โดยทั่วไป การศึกษาการเปลี่ยนแปลงทางผังเมืองทางกายภาพจะมองลงไปถึงรูปแบบการวาง ถนนหนทาง พื้นที่ต่างๆ การตึกอาคาร หรือที่เรียกว่า เมล็ดพันธุ์ผังเมือง (urban grain) การวิเคราะห์การตั้งรกรากนั้นมักจะศึกษาผ่านทางการทำแผนที่ และการศึกษาหาข้อมูลจาแผนที่โบราณมีการให้ความสนใจมากกับภาวะการเปลี่ยนแปลงของเมืองทางกายภาพ โดยศึกษาทั้งทางด้านการเวลา และการศึกษาเทียบเคียงกับประเทศ หรือ เมืองที่มีลักษณะคล้ายคลึงกัน ไปจนถึงการศึกษารูปแบบรูปร่างทางสังคม เช่นว่า ภาวะทางกายภาพส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางรูปแบบทางสังคม อย่างไร

แนวความคิดที่สำคัญเกี่ยวกับการกำเนิดและเปลียนแปลงของผังเมือง ได้รับการบันทึกขึ้นในหนังสือของ Goethe ซึ่งทุกใช้ครั้งแรกในชีววิทยา ปัจจุบันมีการใช้อย่างแพร่หลายในทาง ภูมิศาสตร์ อักษรศาสตร์ และอื่นๆอีกมากมาย บุคคลอื่นๆที่สำคัญ ได้แก่ Lewis Mumford, James Vance Sam Bass Warner และ Peter Hallการกำเนิดและเปลี่ยนแปลงแผนผังเมืองถือเป็นแขนงหนึ่งในการศึกษา เนื้อเยื่อและโครงสร้างทางผังเมือง เพื่อทำความเข้าใจกับสภาพโครงสร้างภูมิประเทศที่ถูกสร้างขึ้น ซึ่งเป็นการท้าทายมุมมองต่างๆของสภาวะแวดล้อมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ที่มีความซับซ้อน ภายไต้ภาพการเกิดเมืองแนวคิดหลักการกำเนิดและเปลี่ยนแปลงแผนผังเมืองมองว่าการตั้งรกรากของมนุษย์เกิดขึ้นโดยไม่รู้ตัวมานานแล้ว โดยเพิ่มเติมมาเรื่อยๆจากการก่อสร้างจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งทิ้งร่องรอยของการเพิ่มหรือลดโอกาสใรการก่อสร้างเพิ่มเติม เช่นการแบ่งแยกดินแดน การพัฒนาด้านโครงสร้างระบบสารธารณูปโภค และการก่อสร้างต่างๆ การเชื่อมโยง และการวิเคราะห์เหตุผลตรรกศาสตร์ ของร่องรอยเหล่านี้ จึงเป็นคำถามหลักของการกำเนิดและเปลี่ยนแปลงแผนผังเมืองการกำเนิดและเปลี่ยนแปลงแผนผังเมืองไม่ได้มุ่งหลักไปที่สิ่งของแต่มองถึงการสัมพันธ์ของส่วนประกอบต่างๆของเมือง ซึ่งหากจะเชื่อมโยงกับภาษาศาสตร์แล้วก็กล่าวได้ถึงคำศัพท์ต่างๆและวากยสัมพันธ์ หรือการสร้างประโยค ซึ่งอาจจะไม่จำเป็นจะต้องวิเคราะห์เมืองสำคัญแต่ดูโครงสร้างและเน้นกระบวนการสร้างตัวที่เกิดขึ้น ซึ่งมองผ่านสถาปัตยกรรมทั่วไป จนถึงภูมิสถาปัตย์และตรรกศาสตร์หรือเหตุผลต่างๆที่ซ้อนอยู่เครื่องมือที่ใช้ศึกษาวิเคราะห์การกำเนิดและเปลี่ยนแปลงแผนผังเมืองได้แก่ การเชื่อมโยงที่ว่าง การศึกษาพื้นหน้าพื้นหลัง Figure/Ground ของเมือง ซึ่งมีทฤษฎีดังนี้1. การศึกษาพื้นหน้าพื้นหลัง2. ทฤษฎีการเชื่อมโยง3. ทฤษฎีการจัดวาง