หัวแหลมผาชัน (อังกฤษ: headland หรือ head) เป็นธรณีสัณฐานชายฝั่ง เป็นจุดแผ่นดินที่ปกติและมักมีระยะตกชนซึ่งยื่นออกไปในแหล่งน้ำ หัวแหลมผาชันที่มีขนาดใหญ่พอสมควรมักเรียก แหลม (cape)[1]หัวแหลมผาชันและอ่าวมักตั้งอยู่บนแนวชายฝั่งเดียวกัน อ่าวมีแผ่นดินขนาบสามด้าน ส่วนหัวแหลมผาชันมีน้ำขนาบอยู่สามด้าน หัวแหลมผาชันและอ่าวเกิดบนแนวชายฝั่งไม่ร่วมแนว โดยที่แถบหินที่มีความต้านทานต่าง ๆ วิ่งตั้งฉากกับชายฝั่ง อ่าวเกิดในที่ที่มีการกร่อนของหินอ่อนแอ (ความต้านทานน้อย) เช่น ทรายและดินเหนียว เหลือแนวหินที่แข็งแรง (ความต้านทานสูงกว่า) เช่น หินชอล์ก หินปูน แกรนิต เกิดเป็นหัวแหลมผาชันหรือคาบสมุทร