เรื่องราวที่เป็นตำนานชาวด่านขุนทด ที่ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เป็นลายลักษณ์อักษรในพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาซึ่งสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยาดำรงราชานุภาพทรงนิพนธ์ไว้ได้กล่าวถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชตอนปราบชุมชนต่างๆและปรากฏในการปราบชุมนุมพระเจ้าพิมายโดยกล่าวไว้ว่า "ฝ่ายพระเจ้าพิมายได้ทราบข่าวศึก จึงแต่งตั้งให้พระยาวรวงศาธิราช(พระยาน้อย) ยกกองทัพลงมาตั้งค่ายรับอยู่ ณ ด่านขุนทด ทางหนึ่ง และให้เจ้าพระยาศรีสุริยวงศ์ พระยามนตรี กับทั้งมองญา ยกกองทัพมาตั้งค่ายรับอยู่บ้านจอหอทางหนึ่ง" และ "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (พระเจ้าตากสิน) จึงดำรัสให้ พระมหามนตรี และพระราชวรินทร์ ยกกองทัพไปตีทัพพระยาวรวงศาธิราชซึ่งตั้ง ณ ด่านขุนทด นั้น" จึงกล่าวได้ว่าด่านขุนทดมีกำเนิดมาก่อนรัชสมัยของพระเจ้าตากสินค่อนข้างแน่ชัด

อำเภอด่านขุนทด มีประวัติเท่าที่รวบรวมค้นหาหลักฐานได้ ในด้านตัวบุคคลที่ได้รับการแต่งตั้งหรือสืบเชื้อสายปกครองดูแลด่านขุนทด คอยเก็บส่วยอากรไปยังแขวงสันเทียะ มีพระเสมารักษาเขตเป็นผู้ปกครองดูแลรักษาด่าน โดยมีที่ทำการอยู่ที่วัดโพธิ์ชุมพล (วัดโคกรักษ์) ต่อมาพระเสมารักษาเขตถึงแก่อนิจกรรมพระประเวชเข้มแข็ง บุตรชายได้รับแต่งตั้งให้ทำหน้าที่แทน ต่อมาในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งได้เปลี่ยนแปลงระบบการปกครอง

• พ.ศ. 2451 (ร.ศ.127)ชุมชนด่านขุนทดจึงได้รับการสถาปนาขึ้นเป็นอำเภอ เมื่อได้รับการจัดตั้งเป็นอำเภอ ได้ย้ายที่ทำการจากวัดโพธิ์ชุมพล (บ้านโคกรักษ์) มายังบริเวณตะวันตกของโรงเรียนบ้านหาญในปัจจุบัน และได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอบ้านหาญ ต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอพันชนะ [1]
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2457 เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอด่านขุนทด อีกครั้ง
• วันที่ 24 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลด่านขุนทด ในท้องที่บางส่วนของตำบลด่านขุนทด[2]
• วันที่ 16 มีนาคม 2503 โอนพื้นที่หมู่ 2 และ หมู่ 7 (ในขณะนั้น) ของตำบลด่านใน อำเภอด่านขุนทด ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอขามทะเลสอ[3]
• วันที่ 17 พฤศจิกายน 2503 กำหนดเขตตำบลด่านใน หลังจาก ได้โอนมาจากตำบลด่านใน อำเภอด่านขุนทด (หมู่ 2 และ หมู่ 7) ไปตั้งเป็น หมู่ 5 และหมู่ 6 ของตำบลหนองสรวง กิ่งอำเภอขามทะเลสอ[4]
• วันที่ 30 กันยายน 2514 ตั้งตำบลหินดาด แยกออกจากตำบลตะเคียน ตั้งตำบลหนองกราด แยกออกจากตำบลกุดพิมาน และ ตั้งตำบลบ้านแปรง แยกออกจากตำบลหนองบัวตะเกียด[5]
• วันที่ 20 กันยายน 2522 ตั้งตำบลสำนักตะคร้อ แยกออกจากตำบลพันชนะ[6]
• วันที่ 15 สิงหาคม 2526 ตั้งตำบลห้วยบง แยกออกจากตำบลหินดาด[7]
• วันที่ 1 ตุลาคม 2526 เปลี่ยนแปลงเขตตำบลหนองกราด และ ตำบลกุดพิมาน โดยโอนหมู่ 10 (หมู่บ้านสำนักพิมาน) ของตำบลหนองกราด ไปขึ้นกับตำบลกุดพิมาน แล้วตั้งเป็น หมู่ 12 ของตำบลกุดพิมาน[8]
• วันที่ 6 กันยายน 2528 ตั้งตำบลหนองแวง แยกออกจากตำบลบ้านเก่า[9]
• วันที่ 1 กรกฎาคม 2533 ตั้งตำบลหนองไทร แยกออกจากตำบลบ้านแปรง และ ตั้งตำบลโนนเมืองพัฒนา แยกออกจากตำบลหนองบัวละคร[10]
• วันที่ 29 มีนาคม 2535 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองกราด ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองกราด [11]
• วันที่ 30 กันยายน 2535 จัดตั้งตำบลบึงปรือ แยกออกจากตำบลสำนักตะคร้อ[12]
• วันที่ 1 เมษายน 2538 ได้แยกพื้นที่ตำบลสำนักตะคร้อ ตำบลหนองแวง และตำบลบึงปรือ ไปตั้งเป็นกิ่งอำเภอสำนักตะคร้อ ขึ้นกับอำเภอด่านขุนทด[13]
• วันที่ 31 สิงหาคม 2539 เปลี่ยนชื่อเป็น กิ่งอำเภอเทพารักษ์
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลด่านขุนทด และ สุขาภิบาลหนองกราด เป็น เทศบาลตำบลด่านขุนทด และ เทศบาลตำบลหนองกราด
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะเป็นอำเภอเทพารักษ์ [14]