พื้นที่ของอำเภอบ้านหลวงเดิมเป็นที่รู้จักในชื่อ เมืองสวด อยู่ในเขตการปกครองของอำเภอปง จังหวัดน่านในขณะนั้น ต่อมาในวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2495 มีพระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดน่าน จังหวัดเชียงราย และจังหวัดแพร่ โดยโอนอำเภอปง ยกเว้นตำบลสระเอียบและตำบลสวด ไปขึ้นจังหวัดเชียงราย โอนตำบลสระเอียบไปขึ้นอำเภอสอง จังหวัดแพร่ [1] และเมื่อวันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2496 ได้มีพระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอเมืองน่าน โดยโอนตำบลสวดไปขึ้นกับอำเภอเมืองน่าน [2]

ต่อมาเมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม พ.ศ. 2518 ได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกตำบลป่าคาหลวง ตำบลสวด และตำบลบ้านฟ้า ออกจากการปกครองของอำเภอเมืองน่าน รวมตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านหลวง[3] และในวันที่ 26 สิงหาคม พ.ศ. 2523 มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แยกบางหมู่บ้านออกมาจากการปกครองของตำบลป่าคาหลวง รวมตั้งเป็นตำบลบ้านพี้ [4] จนกระทั่งเมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2536 จึงมีพระราชกฤษฎีกาฯ ยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอบ้านหลวง[5] จนถึงปัจจุบัน