อำเภอประจักษ์ศิลปาคมเป็นอำเภอที่ตั้งขึ้นล่าสุดของจังหวัดอุดรธานี เดิมพื้นที่การปกครองของอำเภอนี้เป็นส่วนหนึ่งของอำเภอกุมภวาปี ทางราชการได้แบ่งพื้นที่การปกครองออกมาตั้งเป็น กิ่งอำเภอประจักษ์ศิลปาคม ตามประกาศกระทรวงมหาดไทยลงวันที่ 1 มิถุนายน พ.ศ. 2540 โดยมีผลบังคับตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม ปีเดียวกัน[1] เพื่อเฉลิมฉลองและเพื่อเป็นเกียรติของจังหวัดอุดรธานีในโอกาสที่จังหวัดนี้มีอายุครบ 100 ปีในปีดังกล่าว โดยได้ตั้งชื่อกิ่งอำเภอตามพระนามของกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม พระโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และต่อมาจึงได้มีพระราชกฤษฎีกาลงวันที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 ยกฐานะขึ้นเป็น อำเภอประจักษ์ศิลปาคม โดยมีผลบังคับใช้ตั้งแต่วันที่ 8 กันยายน ปีเดียวกัน[2]