เมืองวาปีประทุมตั้งขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยยก "บ้านนาเลา" หรือ "บ้านหนองนาเลา" ขึ้นเป็นเมือง ให้ชื่อว่า "เมืองวาปีประทุม" เมื่อวันอาทิตย์ ขึ้น 6 ค่ำ เดือน 9 พ.ศ. 2424 และให้ท้าวสุริยวงศ์ (บุญมี) มีบรรดาศักดิ์เป็น พระพิทักษ์นรากร เป็นเจ้าเมือง ท้าวมหาพรม (ย่าง) เป็นอุปราช เพียพละคร (เกตุ) เป็นราชวงศ์ พอเดินทางมาถึงบ้านแก่งสำโรง แขวงเมืองพุทไธสง พระพิทักษ์นรากร (บุญมี) ป่วยเป็นไข้ป่า เสียชีวิต

พ.ศ. 2425 พระเจริญราชเดช เห็นว่าบ้านนาเลาเป็นบ้านทุรกันดารฝืดเคืองนัก จึงนำความใบบอกทูลเกล้าฯว่า บ้านหนองแสงมีชัยภูมิกว้างขวาง มีหนองน้ำคือหนองแสง กว้างลึก มีน้ำตลอดปี เป็นที่อาศัยของผู้คนและสัตว์เลี้ยงได้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งเป็น "เมืองวาปีประทุม"[1] (บ้านหนองแสง คือ ที่ตั้งที่ว่าการอำเภอวาปีปทุมในปัจจุบัน)

ปี พ.ศ. 2444 ทางราชการหัวเมืองมณฑลอีสานได้ยุบเมืองจัตวา ตรี โท เป็นอำเภอ โดยตัดคำว่า เมือง ออก พระพิทักษ์นรากร (อุ่น) เจ้าเมืองวาปีปทุม ได้ขอกราบบังคมทูลเกล้าฯ ขอชื่ออำเภอให้คงคำว่า "เมือง" ไว้ดังเดิม ชื่อว่า "อำเภอเมืองวาปีประทุม" (จนถึง พ.ศ. 2482 จึงได้ตัดคำว่า "เมือง" ออก) และพระพิทักษ์นรากร (อุ่น) ดำรงตำแหน่งนายอำเภอคนแรก

• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอวาปีปทุม (1,2,3)[2]
  • (1) แยกพื้นที่หมู่ 2,3,4,15,22,23,25,27,28,29 ของตำบลดงใหญ่ มาตั้งเป็นตำบลงัวบา
  • (2) แยกพื้นที่หมู่ 1,4,8,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30 ของตำบลขามป้อม มาตั้งเป็นตำบลเสือโก้ก
  • (3) แยกพื้นที่หมู่ 21,22,23,24,25,26,27 ของตำบลหัวเรือ และพื้นที่หมู่ 4,5,22,23,24,25,26,28 ของตำบลหนองแสง มาตั้งเป็นตำบลโพธิ์ชัย
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลหนองแสง ในท้องที่บางส่วนของตำบลหนองแสง[3]
• วันที่ 16 ธันวาคม 2501 ตั้งตำบลนาข่า แยกออกจากตำบลหนองคู ตั้งตำบลหนองไผ่ แยกออกจากตำบลหัวเรือ และตำบลนาดูน[4]
• วันที่ 15 มีนาคม 2503 โอนพื้นที่หมู่ 6,8,10,11,12,13,14,15,20,22 (ในขณะนั้น) ของตำบลนาดูน และพื้นที่หมู่ 2,8,11,12,13,14,15,16,18 ของตำบลนาข่า อำเภอวาปีปทุม ไปขึ้นกับอำเภอบรบือ[5] เพื่อนำไปจัดตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาเชือก
• วันที่ 20 กุมภาพันธ์ 2511 ตั้งตำบลแคน แยกออกจากตำบลดงใหญ่[6]
• วันที่ 21 ตุลาคม 2512 แยกพื้นที่ตำบลนาดูน ตำบลหนองไผ่ และตำบลหนองคู อำเภอวาปีปทุม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาดูน ขึ้นกับอำเภอวาปีปทุม[7]
• วันที่ 28 กันยายน 2514 โอนพื้นที่หมู่ 5,6,7,8,10,11,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองคู กิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม ไปขึ้นกับตำบลหนองแสง อำเภอวาปีปทุม[8]
• วันที่ 11 สิงหาคม 2515 เปลี่ยนแปลงเขตอำเภอนาเชือก อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย และกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม (1,2)[9]
  • (1) โอนพื้นที่หมู่ 4,7,9,11 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองโพธิ์ อำเภอนาเชือก ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม
  • (2) โอนพื้นที่หมู่ 2,7,8,10,12,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านกู่ และพื้นที่ตำบลดงบังทั้งตำบล อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ไปขึ้นกับกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม
• วันที่ 5 กันยายน 2515 ตั้งตำบลบ้านหวาย แยกออกจากตำบลหนองแสง[10]
• วันที่ 7 พฤศจิกายน 2515 กำหนดเขตตำบลนาดูน กิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม โดยให้เขตตำบลครอบคลุมพื้นที่หมู่ 4,7,9,11 (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองโพธิ์ อำเภอนาเชือก และพื้นที่หมู่ 2,7,8,10,12,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านกู่ และพื้นที่ตำบลดงบังทั้งตำบล อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย ที่ได้รับมา[11]
• วันที่ 18 มิถุนายน 2517 ตั้งตำบลดงดวน แยกออกจากตำบลนาดูน[12]
• วันที่ 14 กันยายน 2519 ตั้งตำบลหัวดง แยกออกจากตำบลนาดูน และตำบลดงบัง[13]
• วันที่ 7 พฤศจิกายน 2521 ตั้งตำบลหนองไฮ แยกออกจากตำบลขามป้อม ตำบลโพธิ์ชัย และตำบลเสือโก้ก[14]
• วันที่ 25 มีนาคม 2522 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนาดูน อำเภอวาปีปทุม เป็น อำเภอนาดูน[15]
• วันที่ 23 กรกฎาคม 2530 ตั้งตำบลประชาพัฒนา แยกออกจากตำบลโพธิ์ชัย[16]
• วันที่ 18 ตุลาคม 2532 ตั้งตำบลหนองทุ่ม แยกออกจากตำบลหนองแสง[17]
• วันที่ 29 สิงหาคม 2534 ตั้งตำบลหนองแสน แยกออกจากตำบลเสือโก้ก[18]
• วันที่ 27 ตุลาคม 2536 ตั้งตำบลโคกสีทองหลาง แยกออกจากตำบลดงใหญ่[19]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลหนองแสง เป็นเทศบาลตำบลหนองแสง
• วันที่ 1 ตุลาคม 2557 เปลี่ยนแปลงชื่อเทศบาลตำบลหนองแสง จังหวัดมหาสารคาม เป็นเทศบาลตำบลวาปีปทุม[20]