ความเป็นมาของอำเภอศรีสงคราม เดิมชื่อเมืองอากาศอำนวย (เริ่มปรากฏหลักฐาน ในสมัยรัชกาลที่ 4) พ.ศ. 2396 สารตราเจ้าพระยาจักรี มาถึงอุปฮาด ราชวงศ์ ราชบุตร ท้าวเพี้ย เมืองนครพนม พระแก้วโกมลเรณูนคร พระอุทัยพระเทศเจ้าเมืองรามราช หลวงเอกอาษาเจ้าเมืองอาทมาต ความว่า เนื่องจากพระยาสุนทรราชวงศาเจ้าเมืองยศสุนทร เมืองนครพนม ได้พาท้าวศรีสุราช ท้าวจันทนาม ท้าวนามโคตร ครอบครัวท้าวติวซอยบ้านหอมท้าวลงไปกรุงเทพฯรับน้ำพิพัฒน์สัจจาและ เนื่องจากท้าวศรีสุราช ท้าวติวซอย ตั้งอยู่แขวงเมืองสกลนครไม่สมัครอยู่กับพระยาประเทศธานีเมืองสกลนคร ขอสมัครขึ้นต่อเมืองนครพนม พระสุนทรราชวงศา จึงให้ครอบครัวไปตั้งบ้านเรือนอยู่บ้านม่วงลำน้ำยามซึ่งตั้งอยู่ระหว่างเขตแดนเมืองไชยบุรี สกลนคร นครพนม มีจำนวนพระสงฆ์ สามเณร คนชรา 109 คน ท้าวเพี้ย 109 คน ฉกรรจ์ 246 คน รวม 464 คน รวมชายหญิงใหญ่น้อย เป็นคน 2,339 คน พระสุนทรราชวงศา จึงขอยกบ้านม่วงเป็นเมืองอากาศอำนวย ขอท้าวศรีสุราชเป็นเจ้าเมือง ท้าวชาบัณฑิตเป็นอัครฮาด ท้าวจันทนามเป็นอัครวงศ์ ท้าวนามโคตรเป็นวรบุตร จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ยกบ้านม่วงเป็นเมืองอากาศอำนวย และพระราชทานให้ท้าวศรีสุราชเป็นหลวงพลานุกูล ท้าวจันทนามเป็นราชวงศ์ ท้าวนามโคตรเป็นวรบุตร พร้อมทั้งเครื่องยศตามตำแหน่ง โปรดเกล้าฯให้มีสารถึงเมืองหนองหาร เมืองสกลนคร เมืองไชยบุรี ให้แบ่งเขตแดนให้เมืองอากาศอำนวย แล้วให้มีใบบอกรายงานไปยังกรุงเทพฯ

พ.ศ. 2400 พวกไทยโย้ย กรมการเมืองสกลนคร ได้แตกแยกออกเป็นสองพวก พวกหนึ่งไปร้องสมัครขอเป็นเมืองขึ้นเมืองยโสธร มีนายจารคำเป็นหัวหน้า อีกพวกหนึ่งขอเป็นเมืองขึ้นกับเมืองนครพนมมีเพี้ยติ้วซอยเป็นหัวหน้า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งนายจารคำเป็นหลวงประชาราษฎร์รักษา เพี้ยติ้วซอยเป็นหลวงพลานุกูล ยกบ้านม่วงน้ำยามเป็นเมืองอากาศอำนวย ขึ้นกับเมืองนครพนม หลวงพลานุกูลเป็นเจ้าเมือง และพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว(รัชกาลที่ 4) โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งท้าวศรีสุราชเป็นเจ้าเมืองอากาศอำนวย

พ.ศ. 2404 ทางเมืองนครพนม ได้มีใบบอกไปยังกรุงเทพฯว่า หลวงพลานุกูลเจ้าเมืองอากาศอำนวย ได้ถึงแก่กรรม ณ วันเดือน 6 แรม 13 ค่ำ ปีระกา ตรีศก (7 พฤษภาคม 2404) ได้ให้อัครฮาด ท้าวเพี้ย เมืองอากาศอำนวย เอาศพหลวงพลานุกูล ใส่หีบแล้วทำบุญให้ทานเป็นการกุศลทุกเพลา จนถึงวันเผาศพ ณ วันเดือน 7 ขึ้น 10 ค่ำ ปีระกา ตรีศก พ.ศ. 2406 โปรดเกล้าฯแต่งตั้งอัครฮาดเป็นหลวงพลานุกูล เจ้าเมืองอากาศอำนวย ท้าวศรีสุราชเป็นอัครฮาดเมืองอากาศอำนวยแทนตำแหน่งที่ว่าง

มหาอำมาตย์โทพระยามหาอำมาตยาธิบดี รองเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยในพ.ศ. 2457 มาตรวจราชการเมืองสกลนคร ให้ยุบอำเภอวาริชภูมิแล้วแบ่งท้องที่อำเภอวาริชภูมิไปขึ้นอยู่ในความปกครองของอำเภอพรรณานิคม 3 ตำบล และยุบอำเภอกุสุมาลย์แล้วโอนท้องที่อำเภอกุสุมาลย์มาขึ้นกับอำเภอเมืองสกลนครและขึ้นกับอำเภอเมืองนครพนมด้วย นอกจากนี้ยังยุบอำเภออากาศอำนวยแล้วโอนท้องที่ไปขึ้นกับอำเภอวานรนิวาส แขวงเมืองสกลนคร และขึ้นกับอำเภอท่าอุเทน แขวงเมืองนครพนมด้วย[1]

• วันที่ 24 มกราคม 2468 แยกพื้นที่ตำบลนาหว้า ตำบลบ้านข่า ตำบลบ้านเสียว ตำบลสามผง ตำบลหนองแวง ตำบลนาทม และตำบลบ้านแพง อำเภอท่าอุเทน มาตั้งเป็น กิ่งอำเภออากาศอำนวย ขึ้นกับอำเภอท่าอุเทน[2]
• วันที่ 13 มิถุนายน 2469 ยุบตำบลนางัว อำเภอท่าอุเทน ไปรวมกับตำบลนาหว้า กิ่งอำเภออากาศอำนวย และยุบตำบลคำแม่นาง อำเภอท่าอุเทน ไปขึ้นกับตำบลหนองแวง กิ่งอำเภออากาศอำนวย[3]
• วันที่ 29 พฤศจิกายน 2479 โอนพื้นที่ตำบลนาเดื่อ และตำบลบ้านเอื้อง อำเภอท่าอุเทน มาขึ้นกับกิ่งอำเภออากาศอำนวย อำเภอท่าอุเทน[4]
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่อตำบลบ้านข่า กิ่งอำเภออากาศอำนวย เป็น ตำบลบ่อศรีสงคราม และเปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภออากาศอำนวย อำเภอท่าอุเทน จังหวัดนครพนม เป็น กิ่งอำเภอบ่อศรีสงคราม[5]
• วันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2487 ย้ายที่ว่าการกิ่งอำเภอบ่อศรีสงคราม จากตำบลบ่อศรีสงคราม ไปตั้งที่บ้านปากอูน ตำบลบ้านเอื้อง[6]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลสามผง แยกออกจากตำบลท่าบ่อสงคราม และตำบลหนองแวง ตั้งตำบลบ้านเสียว แยกออกจากตำบลนาหว้า และตำบลท่าบ่อสงคราม[7]
• วันที่ 9 ธันวาคม 2490 แยกพื้นที่ตำบลตำบลบ้านแพง ตำบลนาทม อำเภอท่าอุเทน และตำบลหนองแวง กิ่งอำเภอบ่อศรีสงคราม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบ้านแพง ขึ้นกับอำเภอท่าอุเทน[8]
• วันที่ 10 สิงหาคม 2491 โอนพื้นที่หมู่ 6,7,11 (ในขณะนั้น) ของตำบลบ้านเอื้อง ไปขึ้นกับตำบลนาหว้า[9]
• วันที่ 31 สิงหาคม 2491 โอนพื้นที่หมู่ 7 บ้านนาเพียง (ในขณะนั้น) ของตำบลสามผง ไปตั้งเป็นหมู่ 9 ของตำบลท่าบ่อสงคราม[10]
• วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2492 โอนพื้นที่หมู่ 9 บ้านปากเมา และพื้นที่หมู่ที่ 10 บ้านหาดแพง (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองแวง กิ่งอำเภอบ้านแพง ไปตั้งเป็นหมู่ 17 และ 18 ตามลำดับ ของตำบลนาเดื่อ กิ่งอำเภอบ่อศรีสงคราม[11]
• วันที่ 10 มีนาคม 2496 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบ่อศรีสงคราม อำเภอท่าอุเทน เป็น อำเภอศรีสงคราม[12]
• วันที่ 15 ตุลาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลศรีสงคราม ในท้องที่บางส่วนของตำบลนาเดื่อ[13]
• วันที่ 17 ธันวาคม 2500 ตั้งตำบลศรีสงคราม แยกออกจากตำบลนาเดื่อ[14]
• วันที่ 24 ธันวาคม 2506 จัดตั้งสุขาภิบาลนาหว้า ในท้องที่บางส่วนของตำบลนาหว้า[15]
• วันที่ 20 กันยายน 2509 ตั้งตำบลนางัว แยกออกจากตำบลนาหว้า[16]
• วันที่ 17 สิงหาคม 2514 แยกพื้นที่ตำบลนาหว้า ตำบลนางัว และตำบลบ้านเสียว อำเภอศรีสงคราม มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอนาหว้า ขึ้นกับอำเภอศรีสงคราม[17]
• วันที่ 28 กันยายน 2514 ตั้งตำบลนาเดื่อ แยกออกจากตำบลศรีสงคราม และตั้งตำบลโพนสว่าง แยกออกจากตำบลบ้านเอื้อง[18]
• วันที่ 5 กรกฎาคม 2517 ตั้งตำบลบ้านข่า แยกออกจากตำบลท่าบ่อสงคราม[19]
• วันที่ 13 มิถุนายน 2521 ตั้งตำบลนาคูณใหญ่ แยกออกจากตำบลนาหว้า[20]
• วันที่ 31 ตุลาคม 2521 ตั้งตำบลหาดแพง แยกออกจากตำบลศรีสงคราม และตำบลนาคำ[21]
• วันที่ 25 มีนาคม 2522 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอนาหว้า อำเภอศรีสงคราม เป็น อำเภอนาหว้า[22]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลศรีสงคราม เป็นเทศบาลตำบลศรีสงคราม