"อุทุมพรพิไสย" หรือ อำเภออุทุมพรพิสัยในปัจจุบัน เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดศรีสะเกษ เป็นอำเภอเก่าแก่ของจังหวัดศรีสะเกษ (แรกเริ่มการก่อตั้งจังหวัดศรีสะเกษมี 6 อำเภอ คือ อำเภอเมืองศรีสะเกษ อำเภอกันทรารมย์ อำเภอกันทรลักษ์ อำเภอขุขันธ์ อำเภอราษีไศล และอำเภออุทุมพรพิสัย) เป็นอำเภอที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชเคยเสด็จพระราชดำเนินทางรถไฟเยี่ยมพสกนิกรเมื่อครั้งอดีต เป็นอำเภอที่มีความหนาแน่นของประชากรสูงที่สุดของจังหวัดศรีสะเกษ

อำเภออุทุมพรพิสัยตั้งขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2454 เดิมเรียกว่า อำเภอประจิม โดยมีที่ว่าการอำเภอตั้งอยู่บ้านสำโรงใหญ่ หมู่ที่ 1 ตำบลสำโรง มีพระประชุมชันตุนิกรเป็นนายอำเภอคนแรก

ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2457 นายบุญมา ศิลปาระยะ ดำรงตำแหน่งนายอำเภอ ได้พิจารณาเห็นว่าบริเวณโดยรอบที่ว่าการอำเภอประจิม มีต้นมะเดื่อขึ้นอยู่จำนวนมาก ถือได้ว่าเป็นสัญลักษณ์ของอำเภอจึงได้เปลี่ยนชื่อจากอำเภอประจิมเป็น อำเภออุทุมพรพิสัย ซึ่งมีความหมายว่า "ถิ่นของต้นมะเดื่อใหญ่"[1]

• วันที่ 3 กันยายน 2476 เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภออุทุมพรพิสัย (1,2,3,4)[2]
  • (1) โอนพื้นที่ตำบลคูซอด อำเภออุทุมพรพิสัย ไปขึ้นกับ อำเภอเมืองศรีสะเกษ
  • (2) โอนพื้นที่ตำบลบัวหุ่ง อำเภออุทุมพรพิสัย ไปขึ้นกับ อำเภอราษีไศล
  • (3) ยุบตำบลกระจ๊ะ แล้วให้แบ่งหมู่บ้านไปขึ้นกับตำบลอี่หล่ำ อำเภออุทุมพรพิสัย และอำเภอราษีไศล
  • (4) หมู่บ้านที่แบ่งจากการยุบตำบลกระจ๊ะ อำเภออุทุมพรพิสัย ให้จัดตั้งเป็น ตำบลหนองอึ่ง ขึ้นกับอำเภอราษีไศล
• วันที่ 30 พฤษภาคม 2481 โอนพื้นที่ตำบลผักไหม (ยกเว้นหมู่ 6,10,13,14) ของอำเภอขุขันธ์ ไปขึ้นกับ อำเภออุทุมพรพิสัย[3]
• วันที่ 19 กันยายน 2481 โอนพื้นที่หมู่ 6,10,13,14 (ในขณะนั้น) ของตำบลผักไหม ไปขึ้นกับตำบลพิมาย[4]
• วันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2490 โอนพื้นที่บ้านเป๊าะ บ้านกง บ้านหัวช้าง (ในขณะนั้น) และพื้นที่ตำบลหัวช้าง อำเภออุทุมพรพิสัย ไปขึ้นกับอำเภอราษีไศล[5]
• วันที่ 1 กรกฎาคม 2490 โอนพื้นที่บ้านเป๊าะ บ้านกง บ้านหัวช้าง (ในขณะนั้น) และพื้นที่ตำบลหัวช้าง อำเภอราษีไศล ไปขึ้นกับอำเภออุทุมพรพิสัย[6]
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลในพื้นที่อำเภออุทุมพรพิสัย (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11)[7]
  • (1) ตั้งตำบลหนองห้าง แยกออกจากตำบลกำแพง
  • (2) ตั้งตำบลก้านเหลือง แยกออกจากตำบลทุ่งไชย
  • (3) ตั้งตำบลเมืองหลวง แยกออกจากตำบลทุ่งไชย
  • (4) ตั้งตำบลผักไหม แยกออกจากตำบลกล้วยกว้าง
  • (5) ตั้งตำบลแข้ แยกออกจากตำบลปะอาว
  • (6) ตั้งตำบลแต้ แยกออกจากตำบลปะอาว
  • (7) ตั้งตำบลตาเกษ แยกออกจากตำบลขะยูง
  • (8) ตั้งตำบลรังแร้ง แยกออกจากตำบลโพธิ์ชัย
  • (9) ตั้งตำบลอี่หล่ำ แยกออกจากตำบลโพธิ์ชัย
  • (10) ตั้งตำบลแขม แยกออกจากตำบลหัวช้าง
  • (11) ตั้งตำบลตาโกน แยกออกจากตำบลเสียว
• วันที่ 28 มิถุนายน 2492 ย้ายที่ว่าการอำเภออุทุมพรพิสัย จากหมู่ที่ 1 (ใขณะนั้น) ของตำบลสำโรง ไปตั้งที่หมู่ที่ 2 (ในขณะนั้น) ของตำบลกำแพง[8]
• วันที่ 17 กันยายน 2498 จัดตั้งสุขาภิบาลกำแพง ในท้องที่บางส่วนของตำบลกำแพง[9]
• วันที่ 5 สิงหาคม 2512 ตั้งตำบลหนองไฮ แยกออกจากตำบลสำโรง[10]
• วันที่ 3 ตุลาคม 2515 ตั้งตำบลห้วยทับทัน แยกออกจากตำบลหนองห้าง ตำบลเมืองจันทร์ และตำบลเมืองหลวง[11]
• วันที่ 5 ตุลาคม 2517 โอนพื้นที่หมู่ 9 บ้านหว้าน บ้านตามุง และบ้านขนวน (ในขณะนั้น) ของตำบลผักไหม อำเภออุทุมพรพิสัย ไปขึ้นกับตำบลหนองเชียงทูน อำเภอปรางค์กู่[12]
• วันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2520 แยกพื้นที่ตำบลห้วยทับทัน ตำบลเมืองหลวง ตำบลผักไหม และตำบลกล้วยกว้าง อำเภออุทุมพรพิสัย มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอห้วยทับทัน ขึ้นกับอำเภออุทุมพรพิสัย[13]
• วันที่ 7 มิถุนายน 2520 ตั้งตำบลหนองม้า แยกออกจากตำบลโดด[14]
• วันที่ 19 กรกฎาคม 2520 แยกพื้นที่ตำบลเป๊าะ ตำบลโดด ตำบลเสียว และตำบลหนองม้า อำเภออุทุมพรพิสัย มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอบึงบูรพ์ ขึ้นกับอำเภออุทุมพรพิสัย[15]
• วันที่ 20 พฤศจิกายน 2522 โอนพื้นที่ตำบลโดด ตำบลเสียว และตำบลหนองม้า กิ่งอำเภอบึงบูรพ์ อำเภออุทุมพรพิสัย ไปขึ้นกับ อำเภออุทุมพรพิสัย[16] ดังเดิม และโอนพื้นที่หมู่ 5 บ้านม่วง (ในขณะนั้น) ของตำบลหนองม้า อำเภออุทุมพรพิสัย ไปตั้งเป็นหมู่ 12 บ้านม่วง (ในขณะนั้น) ของตำบลเป๊าะ กิ่งอำเภอบึงบูรพ์ อำเภออุทุมพรพิสัย[17]
• วันที่ 26 สิงหาคม 2523 ตั้งตำบลจานแสนไชย แยกออกจากตำบลกล้วยกว้าง[18]
• วันที่ 18 กันยายน 2523 ตั้งตำบลบึงบูรพ์ แยกออกจากตำบลเป๊าะ[19]
• วันที่ 20 มีนาคม 2529 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอห้วยทับทัน อำเภออุทุมพรพิสัย เป็น อำเภอห้วยทับทัน[20]
• วันที่ 11 ธันวาคม 2529 ตั้งตำบลสระกำแพงใหญ่ แยกออกจากตำบลกำแพง และตั้งตำบลหนองใหญ่ แยกออกจากตำบลตาโกน[21]
• วันที่ 23 กรกฎาคม 2530 ตั้งตำบลโคกหล่าม แยกออกจากตำบลอี่หล่ำ[22]
• วันที่ 31 สิงหาคม 2531 ตั้งตำบลโคกจาน แยกออกจากตำบลทุ่งไชย[23]
• วันที่ 1 สิงหาคม 2534 ตั้งตำบลผือใหญ่ แยกออกจากตำบลแขม[24]
• วันที่ 22 เมษายน 2535 แยกพื้นที่ตำบลหนองใหญ่ ตำบลเมืองจันทร์ และตำบลตาโกน อำเภออุทุมพรพิสัย มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอเมืองจันทร์ ขึ้นกับอำเภออุทุมพรพิสัย[25]
• วันที่ 26 เมษายน 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลบึงบูรพ์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลบึงบูรพ์ และตำบลเป๊าะ[26]
• วันที่ 8 พฤศจิกายน 2536 ตั้งตำบลอีเซ แยกออกจากตำบลเสียว[27]
• วันที่ 26 พฤษภาคม 2537 แยกพื้นที่ตำบลโดด ตำบลเสียว ตำบลหนองม้า ตำบลผือใหญ่ และตำบลอีเซ อำเภออุทุมพรพิสัย มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ ขึ้นกับอำเภออุทุมพรพิสัย[28]
• วันที่ 3 มิถุนายน 2537 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบึงบูรพ์ อำเภออุทุมพรพิสัย เป็น อำเภอบึงบูรพ์[29]
• วันที่ 26 กันยายน 2540 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเมืองจันทร์ อำเภออุทุมพรพิสัย เป็น อำเภอเมืองจันทร์[30]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลกำแพง เป็น เทศบาลตำบลกำแพง
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ อำเภออุทุมพรพิสัย เป็น อำเภอโพธิ์ศรีสุวรรณ[31]