พะเยาเป็นเมืองเก่าเมืองหนึ่ง ในอดีตมีชื่อว่าเมืองภูกามยาวหรือเมืองพยาว เดิม อำเภอพะเยา เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดเชียงราย และในปี พ.ศ. 2520 ได้มีพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดพะเยาขึ้น อำเภอพะเยาจึงได้รับการเปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอเมืองพะเยา เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดพะเยาตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา

• วันที่ 23 ธันวาคม 2460 ยุบอำเภอดอกคำใต้ รวมกับอำเภอพะเยา[1]
• วันที่ 14 มีนาคม 2480 จัดตั้งเทศบาลเมืองพะเยา ในท้องที่บางส่วนของตำบลแม่ต๋ำ และตำบลเวียง[2]
• วันที่ 16 มีนาคม 2491 เปลี่ยนแปลงเขตตำบลแม่ต๋ำ[3]
• วันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2506 แยกพื้นที่ตำบลดอกคำใต้ ตำบลห้วยลาน และตำบลบ้านปิน อำเภอพะเยา มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอดอกคำใต้ ขึ้นกับอำเภอพะเยา[4]
• วันที่ 20 กรกฎาคม 2508 จัดตั้งสุขาภิบาลดอกคำใต้ ในท้องที่บางส่วนของตำบลดอกคำใต้[5]
• วันที่ 27 กรกฎาคม 2508 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอดอกคำใต้ อำเภอพะเยา เป็น อำเภอดอกคำใต้[6]
• วันที่ 26 ตุลาคม 2514 ตั้งตำบลห้วยแก้ว แยกออกจากตำบลดงเจน[7]
• วันที่ 28 กรกฎาคม 2520 แยกพื้นที่อำเภอพะเยา อำเภอจุน อำเภอเชียงคำ อำเภอเชียงม่วน อำเภอดอกคำใต้ อำเภอปง และอำเภอแม่ใจ ออกจากการปกครองของจังหวัดเชียงราย ตั้งขึ้นเป็น จังหวัดพะเยา และเปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอพะเยา เป็น อำเภอเมืองพะเยา[8] และจัดตั้งศาลจังหวัดพะเยา ในท้องที่อำเภอเมืองพะเยา[9]
• วันที่ 16 สิงหาคม 2522 ตั้งตำบลท่าวังทอง แยกออกจากตำบลดงเจน ตั้งตำบลแม่ใส แยกออกจากตำบลแม่นาเรือ[10]
• วันที่ 25 พฤศจิกายน 2528 ตั้งตำบลบ้านสาง แยกออกจากตำบลบ้านตุ่น[11]
• วันที่ 17 ตุลาคม 2529 ตั้งตำบลท่าจำปี แยกออกจากตำบลบ้านต๊ำ[12]
• วันที่ 27 พฤศจิกายน 2535 ตั้งตำบลแม่อิง แยกออกจากตำบลดงเจน[13]
• วันที่ 8 มิถุนายน 2536 ตั้งตำบลสันป่าม่วง แยกออกจากตำบลบ้านต๋อม[14]
• วันที่ 23 สิงหาคม 2536 จัดตั้งสุขาภิบาลดงเจน ในท้องที่บางส่วนของตำบลดงเจน และตำบลแม่อิง[15]
• วันที่ 25 มิถุนายน 2540 แยกพื้นที่ตำบลห้วยแก้ว ตำบลดงเจน และตำบลแม่อิง อำเภอเมืองพะเยา มาตั้งเป็น กิ่งอำเภอภูกามยาว ขึ้นกับอำเภอเมืองพะเยา[16]
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลดงเจน เป็นเทศบาลตำบลดงเจน
• วันที่ 1 มกราคม 2545 กำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองพะเยา โดยให้ตำบลแม่กามีเขตการปกครองรวม 17 หมู่บ้าน ตำบลจำป่าหวายมีเขตการปกครองรวม 13 หมู่บ้าน[17]
• วันที่ 8 กันยายน 2550 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอภูกามยาว อำเภอเมืองพะเยา เป็น อำเภอภูกามยาว[18]