ไฟล์:ประกาศเจ้าคณะจังหวัด.jpgประกาศเปลี่ยนชื่อเจ้าคณะเมืองเป็นเจ้าคณะจังหวัด พ.ศ. 2459

ประวัติ

รูปแบบการปกครองคณะสงฆ์ของไทย มีมาแต่ครั้งกรุงสุโขทัยที่จัดรูปแบบการปกครองเป็นฝ่ายคามวาสี และอรัญวาสี ซึ่งในสมัยอยุธยาก็ยังคงรูปแบบการปกครองนั้นมา จนกระทั่ง ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ ก็ได้มีการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงบ้างเล็กน้อยมาตามลำดับ จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว การปกครองคณะสงฆ์ก็ยังจัดโดยมีตำแหน่งเปรียบเทียบดังนี้

• สกลสังฆปริณายก ได้แก่ สมเด็จพระสังฆราช
• มหาสังฆนายก ได้แก่ เจ้าคณะใหญ่
• สังฆนายก ได้แก่ เจ้าคณะรอง
• มหาสังฆปาโมกข์ ได้แก่ เจ้าคณะมณฑล
• สังฆปาโมกข์ ได้แก่ เจ้าคณะจังหวัดที่เป็นพระราชาคณะ
• สังฆวาห ได้แก่ เจ้าคณะจังหวัดที่เป็นพระครู

ดังนั้นรูปแบบการปกครองคณะสงค์แต่เดิมในระดับจังหวัด จึงมีตำแหน่งเรียกว่า “สังฆปาโมกข์” มีหน้าที่ในการปกครองคณะสงค์ในระดับจังหวัด จนกระทั่งเมื่อมีการตรากฎหมาย พระราชบัญญัติลักษณะปกครองคณะสงฆ์ ร.ศ. 121 พ.ศ. 2445อันกำหนดให้มีองค์กรมหาเถรสมาคมเป็นองค์กรปกครองสูงสุดของคณะสงฆ์ และพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2484 พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 (ฉบับแก้ไข พ.ศ. 2535) จึงมีองค์กรมหาเถรสมาคมอันมีอำนาจในการปกครองบริการกิจการคณะสงฆ์สุด ทั้งมีตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดในการบริหารปกครองคณะสงฆ์ระดับภูมิภาคด้วย

อำนาจหน้าที่

ไฟล์:วัดคลองโป่ง 2467.jpgคำสั่งแต่งตั้งพระครูธรรมภาณโกศล (เอม) วัดคลองโป่ง เป็นเจ้าคณะจังหวัดศุโขไทย 30 กันยายน พ.ศ. 2467 จากราชกิจจานุเบกษา เล่ม 40 หน้า 2129 วันที่ 5 ตุลาคม 2467

เจ้าคณะจังหวัด (รวมถึงเจ้าคณะอำเภอ เจ้าคณะตำบล และเจ้าอาวาส) มีอำนาจหน้าที่การปกครองคณะสงฆ์ในจังหวัด ในเขตการปกครองของตน ให้เป็นไปตามพระธรรมวินัย และตามพระราชบัญญัติคณะสงฆ์ พ.ศ. 2505 ฉบับแก้ไข พ.ศ. 2535 และกฎมหาเถรสมาคม ดังนี้

• ดำเนินการปกครองคณะสงฆ์ให้เป็นไปตามพระธรรมวินัย กฎหมาย กฎมหาเถรสมาคม ข้อบังคับ ระเบียบ คำสั่ง มติ ประกาศ พระบัญชาสมเด็จพระสังฆราช
• ควบคุมและส่งเสริมการรักษาความเรียบร้อยดีงาม การศาสนศึกษา การศึกษาสงเคราะห์ การเผยแผ่พระพุทธศาสนา การสาธารณูปการ และการสาธารณสงเคราะห์ ให้ดำเนินไปด้วยดี
• วินิจฉัยการลงนิคหกรรม วินิจฉัยข้ออุทธรณ์คำสั่ง หรือคำวินิจฉัย ตามลำดับชั้นสายปกครอง (จังหวัด / อำเภอ / ตำบล / เจ้าอาวาส)
• แก้ไขข้อขัดข้องของเจ้าคณะอำเภอ(ตำบล เจ้าอาวาส) ในจังหวัดเขตปกครองให้เป็นไปโดยชอบ
• ตรวจการและประชุมพระสังฆาธิการในเขตปกครอง ตั้งแต่ระดับจังหวัดลงไป

(อำนาจหน้าที่ เป็นทั้งในส่วนของเจ้าคณะอำเภอ เจ้าคณะตำบล และเจ้าอาวาสผู้ปกครองสงฆ์)

เจ้าคณะจังหวัด

• พระราชวิมลเมธี (บุญโรจน์ ป.ธ.9) วัดราษฎร์ศรัทธาธรรม อำเภอศรีนคร จังหวัดสุโขทัย เป็น เจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย
  • พระมหาวีรเทพ โชติธมฺโม (ป.ธ.4) วัดราษฎร์ศรัทธาธรรม เลขานุการเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย

รายนามเจ้าคณะ/รองเจ้าคณะ/เลขานุการ/จังหวัดสุโขทัย
ที่	รายนาม/สมณศักดิ์	วัด	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	หมายเหตุ
	พระราชวิมลเมธี (บุญโรจน์ ป.ธ.9)	วัดราษฎร์ศรัทธาธรรม	2547	ปัจจุบัน	เจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย
ไฟล์:เลขาเจ้าคณะจังหวัด.jpeg	พระมหาวีรเทพ โชติธมฺโม (ป.ธ.4)	วัดราษฎร์ศรัทธาธรรม	[[-]	-	เลขานุการเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย

อดีตเจ้าคณะจังหวัด

• พระครูศุขวโรทัย [1] (พ.ศ. 2411-2457) วัดคูหาสุวรรณ ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะเมืองศุโขทัย[2]
• พระครูธรรมภาณโกศล (เอม) พ.ศ. 2415-พ.ศ. 2484 วัดคลองโป่ง อำเภอศรีสำโรง ดำรงตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย [3]
• พระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ)(พ.ศ. 2420-2508) วัดสวรรคาราม อำเภอสวรรคโลกดำรงตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดสวรรคโลก หรือตำแหน่งสังฆปาโมกข์มาตั้งแต่วันที่ 18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2450 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 จนถึงเดือนเมษายน พ.ศ. 2482 ต่อมาเมื่อเปลี่ยนมาเป็นจังหวัดสุโขทัย ท่านก็ยังดำรงตำแหน่งเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัยสืบมา ตั้งแต่ พ.ศ. 2482-พ.ศ. 2508
• พระราชประสิทธิคุณ (ทิม ยสทินฺโน) (พ.ศ. 2424-พ.ศ. 2513) วัดราชธานี ตำบลธานี อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย ดำรงตำแหน่งระหว่าง พ.ศ. 2508-พ.ศ. 2513
• พระประสิทธิ์โรจนคุณ (ภุชงค์ พุทธสุวณฺโณ พ.ศ. 2456-2537) วัดวาลุการาม ตำบลโตนด อำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย ดำรงตำแหน่งระหว่าง พ.ศ. 2515-2528
• พระราชพฤฒาจารย์ (ห้อม อมโร) วัดคูหาสุวรรณ ตำบลธานี อำเภอเมือง ดำรงตำแหน่งระหว่าง พ.ศ. 2529-2541
• พระสุธรรมธีรคุณ (ดำรง พทฺธญาโณ) วัดไทยชุมพล ตำบลธานี อำเภอเมือง ดำรงตำแหน่งระหว่าง พ.ศ. 2541-2542
• พระมงคลสุนทร (โถม กลยาโณ) (พ.ศ. 2465-พ.ศ. 2548) วัดธรรมปัญญาราม อำเภอคีรีมาศ จังหวัดสุโขทัย ดำรงตำแหน่งระหว่าง พ.ศ. 2542-2547

รายนามอดีตเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย
ที่	รายนาม/สมณศักดิ์	วัด	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	หมายเหตุ
1	พระครูศุขวโรทัย (ประดับ)[4]	วัดคูหาสุวรรณ	พ.ศ. 2411	พ.ศ. 2457	มรณภาพ อดีตเจ้าคณะเมืองศุโขทัย
ไฟล์:Watklongprong.JPG	พระครูธรรมภาณโกศล (เอม)[5]	วัดคลองโป่ง	พ.ศ. 2475	-	มรณภาพ
ไฟล์:Savankhalokk.jpg	พระสวรรค์วรนายก (ทองคำ โสโณ จิตรธร)	วัดสวรรคาราม	18 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2450	7 พฤษภาคม พ.ศ. 2508	ลาออก/มรณภาพ
ไฟล์:Watratthanee.JPG	พระราชประสิทธิคุณ (ทิม ยสทินฺโน)	วัดราชธานี	พฤษภาคม พ.ศ. 2508	26 กันยายน พ.ศ. 2513	มรณภาพ
ไฟล์:DSC02674Polla.JPG	พระประสิทธิ์โรจนคุณ (ภุชงค์ พุทฺธสุวณฺโณ)	วัดวาลุการาม	26 เมษายน พ.ศ. 2515	24 กันยายน พ.ศ. 2528	ลาออก
ไฟล์:Laungporhom.jpg	พระราชพฤฒาจารย์ (ห้อม อมโร)	วัดคูหาสุวรรณ	พ.ศ. 2529	8 มิถุนายน พ.ศ. 2541	มรณภาพ
ไฟล์:Watthai.jpg	พระสุธรรมธีรคุณ (ดำรง พัทธญาโณ)	วัดไทยชุมพล	กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2542	17 สิงหาคม พ.ศ. 2542	มรณภาพ
ไฟล์:Thomm.jpg	พระมงคลสุนทร (โถม กลฺยาโณ)	วัดธรรมปัญญาราม	22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2542	16 กันยายน พ.ศ. 2547	หมดวาระ

อดีตรองเจ้าคณะจังหวัด

• พระครูสุขวโรทัย (ห้อม อมโร) วัดคูหาสุวรรณ (ตำแหน่งสุดท้ายเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย)
• พระครูสุภัทธีรคุณ (ดำรง พทฺธญาโณ) วัดไทยชุมพล (ตำแหน่งสุดท้ายเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย)
• พระสุขวโรทัย (จง จตฺตมโล) วัดสังฆาราม ตำบลบ้านด่าน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย เป็นรองเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย ดำรงตำแหน่งเมื่อ เมื่อวันที่ 20 มิถุนายน 2548-20 พฤศจิกายน 2557 (ตามมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 16/2548)

อดีตรองเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย
ที่	รายนาม/สมณศักดิ์	วัด	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	หมายเหตุ
ไฟล์:Laungporhom.jpg	พระครูสุขวโรทัย (ห้อม อมโร)	วัดคูหาสุวรรณ	พ.ศ. 2513	8 มิถุนายน พ.ศ. 2541	เป็นเจ้าคณะจังหวัด/มรณภาพ
ไฟล์:Watthai.jpg	พระครูสุภัทรธีรคุณ (ดำรง พัทธญาโณ)	วัดไทยชุมพล	2529	2541	เป็นเจ้าคณะจังหวัด/มรณภาพ
ไฟล์:DSC 0205.JPG	พระสุขวโรทัย (จง จตฺตมโล)	วัดสังฆาราม	2548	20 พ.ย.2557	อดีตรองเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย 20 มิ.ย.2548-20 พ.ย.2557/เกษียณอายุ / เป็นที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัด

ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัด

• พระสุนทรธรรมาภรณ์ (บำเหน็จ เตชปญฺโญ พ.ศ. 2484-) วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร อำเภอศรีสัชนาลัย เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2548 (ตามมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 23/1548)
• พระครูนันทสีลาจาร (บุญมี เปมสีโล พ.ศ. 2470-) วัดโบสถ์ อำเภอกงไกรลาศ เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2548 (ตามมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 23/1548)
• พระสุขวโรทัย (จง จตฺตมโล) วัดสังฆาราม ตำบลบ้านด่าน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย เป็นที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย ดำรงตำแหน่งเมื่อ เมื่อวันที่ 20 พฤศจิกายน 2557 (ตามมติมหาเถรสมาคม ครั้งที่ 25/2557 วันพฤหัสบดี ที่ 20 พฤศจิกายน 2557)

ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย
ที่	รายนาม/สมณศักดิ์	วัด	เริ่มวาระ	สิ้นสุดวาระ	หมายเหตุ
ไฟล์:Thomm.jpg	พระมงคลสุนทร (โถม กลฺยาโณ)	วัดธรรมปัญญาราม	2547	6 ต.ค.พ.ศ. 2548	มรณภาพ
ไฟล์:Prabamnet.JPG	พระสุนทรธรรมาภรณ์ (บำเหน็จ เตชปญฺโญ พ.ศ. 2484-)	วัดพระศรีรัตนมหาธาตุราชวรวิหาร	พ.ศ. 2548	ปัจจุบัน	ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัด
ไฟล์:Kongkailas.JPG	พระครูนันทสีลาจาร (บุญมี เปมสีโล พ.ศ. 2470-)	วัดโบสถ์	พ.ศ. 2548	ปัจจุบัน	ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัด
ไฟล์:DSC 0205.JPG	พระสุขวโรทัย (จง จตฺตมโล)	วัดสังฆาราม	20 พ.ย.2557	ปัจจุบัน	ที่ปรึกษาเจ้าคณะจังหวัดสุโขทัย