เขาสามแก้ว เป็นแหล่งโบราณคดีตั้งอยู่ในตำบลนาชะอัง อำเภอเมืองชุมพร จังหวัดชุมพรปรากฏหลักฐานการตั้งถิ่นฐานของชุมชนโบราณสมัยแรกที่เริ่มรับอารยธรรมจากดินแดนโพ้นทะเล จากการหาค่าอายุด้วยวิธี C-14 จากถ่านที่ได้จากการขุดค้นพบว่าแหล่งโบราณคดีแห่งนี้มีการอยู่อาศัยเริ่มตั้งแต่ราวพุทธศตวรรษที่ 2 และเจริญในช่วงราวพุทธศตวรรษที่ 5–10[1]ลักษณะของชุมชนจัดเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยและสถานีการค้า (มีแม่น้ำท่าตะเภาไหลผ่านทางทิศตะวันตกของแหล่งโบราณคดีไหลลงสู่ทะเล) โดยเป็นชุมชนที่มีการแหล่งผลิตอุตสาหกรรมเหล็ก อุตสาหกรรมแก้วและหิน มีการสร้างกำแพงดินล้อมรอบชุมชน มีการสร้างคูน้ำหรือทางระบายน้ำ มีการจัดแบ่งพื้นที่อุตสาหกรรมไว้นอกเขตชุมชน[2]จากการสำรวจและขุดค้นโดยกองโบราณคดี กรมศิลปากร เมื่อ พ.ศ. 2525 ได้พบหลักฐานสำคัญได้แก่กลองมโหระทึกสำริดหุ่นจำลองรูปคน สัตว์ (ช้าง ม้า กวาง) สำริด เครื่องมือเหล็กรูปหอก ใบข้าว รูปขวานขวานหิน ขัดแท่นหินบด มีลายสลักรูปทอนส่วนสถูปและธรรมจักร ลูกปัดและกำไลทำจากหินและแก้ว เครื่องทองรูปพรรณและแผ่นทอง ลูกปัดคาร์เนเลี่ยนแกะสลักอักษรโบราณ จากการรขุดค้นทำวิเคราะห์ได้ว่าบริเวณพื้นที่เขาสามแก้วเป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของกลุ่มคน 2 ช่วงสมัยคือ สมัยแรกเริ่มประวัติศาสตร์ และสมัยประวัติศาสตร์ร่วมสมัยรัตนโกสินทร์[3]