เจ้าจอมมารดาทิพเกษร[1][2] หรือสะกดว่า ทิพเกสร[3] เป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นธิดาของเจ้าสุริยะ ณ เชียงใหม่ (โอรสเจ้าหนานมหาวงศ์ ณ เชียงใหม่) กับเจ้าสุวัณณา ณ เชียงใหม่ (ธิดาในเจ้าอุตรการโกศล (น้อยมหาพรหม ณ เชียงใหม่)) ซึ่งทั้งสองท่านนับเป็นเจ้านายฝ่ายเหนือในราชวงศ์ทิพย์จักร[4]เจ้าอุตรการโกศล (น้อยมหาพรหม ณ เชียงใหม่) ซึ่งเป็นโอรสในพระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่คนที่ 5 และเป็นตาของเจ้าทิพเกษร ได้พาท่านเข้าเฝ้าถวายเป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อ พ.ศ. 2419 และทรงโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าทิพเกษรไปศึกษาขนบธรรมเนียมประเพณีอยู่ในสำนักของเจ้าจอมมารดาแพ ผู้เป็นพระสนมเอกผู้ใหญ่ และยังโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าพระยานรรัตนราชมานิต (โต มานิตยกุล) เป็นผู้อภิบาลดูแลเจ้าทิพเกษร[5]ต่อมาท่านมีประสูติการพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงมีฐานันดรศักดิ์เป็น "เจ้าจอมมารดาทิพเกษร" โดยพระราชโอรสเพียงพระองค์เดียวคือ พระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้าดิลกนพรัฐ ซึ่งประสูติเมื่อวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2427 ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาทรง "กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี" ผู้เป็น "เจ้าชายนักเศรษฐศาสตร์ของไทย" ครั้น พ.ศ. 2429 เจ้าจอมมารดาทิพเกษรก็ถูกจำหน่ายจากตำแหน่งเจ้าจอม ออกไปประกอบธุรกิจส่วนตัว โดยรับซื้อและจำนองที่ดิน ทำให้ท่านมีตึกแถว และมีเรือกสวนไร่นาอีกหลายพันไร่ ถือเป็นเจ้าจอมที่ประกอบสัมมาอาชีพจนมีรายได้ด้วยตนเอง ภายหลังพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดีให้ถวายแก่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเพราะไม่มีกำลังพอที่จะดูแลมรดก[6]เจ้าจอมมารดาทิพเกษร ถึงแก่อสัญกรรมด้วยวัณโรคภายในเมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2445[1] และพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2450 ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร[3]