บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่ง
เจ้าชายมุขนายก (
อังกฤษ:
Prince-Bishop) เป็น
มุขนายกที่มีศักดิ์เป็น
เจ้าชายแห่งคริสตจักรโดยมี
ราชรัฐในปกครองอย่างน้อยหนึ่งแห่ง ทำให้เขตปกครองของพระองค์ทั้งราชรัฐและ
มุขมณฑลมีลักษณะทับซ้อนกันในพื้นที่เดียว กรณีที่เป็น
อัครมุขนายกปกครองราชรัฐก็เรียกว่า
เจ้าชายอัครมุขนายก ถ้าเป็น
นักพรตปกครองราชรัฐเรียกว่า
เจ้าชายอธิการอาราม ( prince-abbot)ในยุโรปตะวันตกตั้งแต่
คริสต์ศตวรรษที่ 4 จักรพรรดิโรมันเริ่มสูญเสียพระราชอำนาจเพราะถูกคุกคามจากพวก
อนารยชน ดังนั้นมุขนายกซึ่งเป็นผู้นำฝ่าย
คริสตจักรจึงต้องขึ้นมาทำหน้าที่เป็นผู้บัญชาการฝ่าย
อาณาจักรแทน บางครั้งก็ถึงกับต้องนำทัพเองด้วยถ้าจำเป็น ใน
จักรวรรดิไบแซนไทน์ จักรพรรดิก็นิยมแต่งตั้งหรือพระราชทานสิทธิและหน้าที่พิเศษให้มุขนายกบางองค์ปกครองรัฐในมุขมณฑลของตนได้ ซึ่งถือเป็นแนวพัฒนาการของลัทธิ
จักรพรรดิสันตะปาปานิยมที่จะให้
คริสตจักรตะวันออกมาทำงานให้กับจักรวรรดิด้วย เช่น มี
อัครบิดรสากลที่ทำหน้าที่คล้ายเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการศาสนาให้กับองค์จักรพรรดิ จักรวรรดิรัสเซียมีการดำเนินการยิ่งกว่านี้อีก กล่าวคือยุบตำแหน่ง
อัครบิดรแล้วให้คริสตจักรอยู่ภายใต้บังคับบัญชาของฝ่ายอาณาจักร คำว่า ฮอคชติฟท์ ในภาษาเยอรมันก็หมายถึงอำนาจหน้าที่ฝ่ายอาณาจักรที่มุขนายกสามารถว่าการปกครองราชรัฐของตนได้ ถ้าเป็นของอัครมุขนายก เรียกว่า แอร์ซชติฟท์