เอกสารพุทธ ของ เนมิราช

เอกสารฝ่ายพุทธเอ่ยถึงพระเจ้าเนมิราชแห่งวิเทหะซึ่งเสด็จท่องไปในสวรรค์และนรกด้วยราชรถวิเศษ เรื่องราวดังกล่าวปรากฏในพระไตรปิฎกและอรรถกถาอันเป็นเอกสารภาษาบาลีหลังสมัยพระไตรปิฎก[4] ความว่า พระมหากษัตริย์พระองค์หนึ่ง พระนามว่า มาฆเทวะ รับสั่งให้ช่างตัดพระเกศาทูลพระองค์ทันทีที่เห็นพระเกศาหงอกขาว ซึ่งเป็นแนวเรื่องที่พบได้ทั่วไปในวรรณกรรมอินเดียโบราณ[5] อันย้อนหลังไปถึงแนวคิดอินเดียโบราณเรื่องช่วงเวลาของชีวิต[6] ต่อมา เมื่อช่างเห็นพระเกศาหงอกเป็นเส้นแรกจึงทูลพระองค์ให้ทรงทราบ พระเจ้ามาฆเทวะจึงทรงสละราชสมบัติออกไปผนวชเป็นฤษี โดยรับสั่งให้พระโอรสประพฤติเยี่ยงอย่างพระองค์เมื่อเกศาแรกหงอก เมื่อสิ้นพระชนม์แล้ว พระเจ้ามาฆเทวะก็ได้ประสูติใหม่ในเทวโลก ทรงเห็นลูกหลานของพระองค์ประพฤติเยี่ยงอย่างพระองค์สืบ ๆ มา ภายหลัง พระเจ้ามาฆเทวะทรงจุติลงมาเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์ใหม่ในราชวงศ์เดิมของพระองค์ มีพระนามว่า เนมิราช พระเจ้าเนมิราชทรงปกครองไพร่ฟ้าเรื่อยมา จนกระทั่งพระอินทร์ ซึ่งฝ่ายพุทธมักเรียก ท้าวสักกะ อัญเชิญให้เสด็จไปเที่ยวท่องสวรรค์และนรกด้วยราชรถวิเศษที่มีช่างตัดพระเกศากลับชาติมาเกิดเป็นสารถี ตอนจบของเรื่อง มีการระบุว่า พระเจ้ามาฆเทวะหรือเนมิราชก็คืออดีตชาติหนึ่งของพระพุทธเจ้า ส่วนช่างตัดพระเกศาหรือสารถีเป็นอดีตชาติหนึ่งของพระอานนท์ ศิษย์คนสนิทของพระพุทธเจ้า[7]

เรื่องราวดังกล่าวปรากฏในเอกสารต้นพุทธกาลหลายฉบับ ทั้งในพระไตรปิฎกและเอกสารหลังสมัยพระไตรปิฎก[8][9] นักวิชาการยังเปรียบเทียบเรื่องพระเจ้าเนมิราชกับมหากาพย์สมัยคริสต์ศตวรรษที่ 14 เรื่อง อินเฟอร์โน ของดันเต อาลีกีเอรี[10][8]