เมลิอันเป็นไมอาร์องค์หนึ่งซึ่งเป็นญาติของเทพียาวันนา นางรับใช้เทพีวานาและเอสเต มีหน้าที่คอยดูแลอุทยานของเทพีเอสเต คราวหนึ่งนางมายังมิดเดิลเอิร์ธเพื่ออภิบาลรักษาต้นไม้และสิ่งมีชีวิตบนมิดเดิลเอิร์ธที่หลับใหลอยู่ภายใต้แสงดาวริบหรี่ นางได้พบกับธิงโกล กษัตริย์แห่งเอลฟ์ชาวเทเลริ ขณะที่เขาเดินทางไปเยี่ยมฟินเวผู้เป็นสหาย ซึ่งเดินทางล่วงหน้าไปคอยอยู่ริมชายฝั่งตะวันตกของเบเลริอันด์ระหว่างการเดินทางครั้งใหญ่ของพวกเอลฟ์ไปยังอามัน เมลิอันและธิงโกลตกหลุมรักกันทันทีที่เห็นหน้า และยืนนิ่งอยู่ในป่านันเอลม็อธเป็นเวลาหลายปีด้วยตกอยู่ในมนตร์เสน่ห์ เป็นเหตุให้ชาวเทเลริส่วนหนึ่งเฝ้าค้นหาและไปไม่ทันการเดินทางข้ามทะเล ต้องตกค้างอยู่บนแผ่นดินเบเลริอันด์ กลายเป็นชาวซินดาร์ภายใต้การปกครองของธิงโกลและเมลิอันในเวลาต่อมา

เมลิอันให้กำเนิดธิดาแก่ธิงโกล ชื่อว่าลูธิเอน อันเป็นบุตรแห่งอิลูวาทาร์ที่งดงามที่สุดตลอดทุกยุคทุกสมัย ครั้นเมื่อมอร์ก็อธหนีจากวาลินอร์มายังมิดเดิลเอิร์ธ ได้ใช้อำนาจทำลายเอลฟ์และสิ่งมีชีวิตต่างๆ บนมิดเดิลเอิร์ธไปมาก เมลิอันจึงใช้อำนาจของตนสร้าง ข่ายเวทย์แห่งเมลิอัน ครอบคลุมดินแดนภายในอาณาจักรโดริอัธไว้ ทำให้คนภายนอกที่ไม่ได้รับอนุญาตจากเมลิอันหรือธิงโกลจะไม่มีทางค้นพบเส้นทางเข้าสู่อาณาจักรได้เลย เว้นไว้เพียงครั้งเดียวคือการที่เบเรนชาวมนุษย์ สามารถเล็ดรอดผ่านตาข่ายเวทย์เข้ามาได้ด้วยอำนาจของโชคชะตาที่ยิ่งใหญ่กว่าอำนาจของเมลิอัน

เมลิอันยังเป็นมารดาบุญธรรมของ ทูริน บุตรมนุษย์ ซึ่งมอร์เวนผู้มารดาส่งตัวมาขออยู่ในอุปถัมภ์ของธิงโกล นางยังได้มอบ เลมบัส ซึ่งเป็นเสบียงเดินทางของพวกเอลฟ์ที่ไม่เคยให้คนนอกเผ่าพันธุ์มาก่อน ให้แก่ทูรินด้วย แสดงถึงความเมตตาที่มีให้แก่ทูรินอย่างที่สุด

เมื่อทั้งลูธิเอนและธิงโกลสิ้นชีวิตจากไป เมลิอันก็สลายร่างของตนแล้วหวนกลับคืนแผ่นดินอามัน ร่ำไห้อาลัยถึงคนทั้งสองอยู่ในท้องพระโรงแห่งการรอคอยของมานดอส ไม่มีเรื่องราวในตำนานใดกล่าวถึงนางอีก