เสรีรัฐคองโก (อังกฤษ: Congo Free State; ฝรั่งเศส: État indépendant du Congo) เป็นพื้นที่ขนาดใหญ่ในแอฟริกากลาง ซึ่งอยู่ในการครอบครองส่วนพระองค์ของพระเจ้าเลออปอลที่ 2 แห่งเบลเยียม มีกำเนิดจากการหนุนหลังทางวิทยาศาสตร์และมนุษยธรรมที่น่าดึงดูดแก่องค์การพัฒนาเอกชน สมาคมแอฟริกานานาชาติ (Association internationale africaine, AIA) ของพระเจ้าเลออปอลที่ 2 พระองค์ทรงกระชับการควบคุมลุ่มน้ำคองโกส่วนมากผ่าน AIA และองค์การสืบเนื่องทั้งหลาย องค์การสุดท้าย คือ สมาคมคองโกนานาชาติ (Association internationale du Congo, AIC) เป็นเครื่องมือส่วนพระองค์ของพระเจ้าเลออปอลที่ 2 เนื่องจากทรงเป็นผู้ถือหุ้นแต่พระองค์เดียวและประธาน พระองค์จึงได้ใช้องค์การเพื่อรวบรวมและขายงา ยางและแร่เพิ่มขึ้นในลุ่มน้ำคองโกตอนบน แม้องค์การดังกล่าวจะถูกจัดตั้งขึ้นบนความเข้าใจว่าวัตถุประสงค์คือ เพื่อยกระดับประชาชนท้องถิ่นและพัฒนาพื้นที่ พระองค์ให้นามเสรีรัฐคองโกแก่ AIC ใน ค.ศ. 1885 รัฐนี้รวมถึงดินแดนทั้งหมดที่ปัจจุบันคือ สาธารณรัฐประชาธิปไตยคองโก และดำรงอยู่ตั้งแต่ ค.ศ. 1885 ถึง 1908 เสรีรัฐคองโกค่อย ๆ มีชื่อเสียเพิ่มขึ้นจากการทำทารุณโหดร้ายต่อประชาชนท้องถิ่นและการปล้นสะดมทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งนำไปสู่การยกเลิกและการผนวกโดยรัฐบาลเบลเยียมใน ค.ศ. 1908ภายใต้การปกครองของพระเจ้าเลออปอลที่ 2 เสรีรัฐคองโกได้กลายมาเป็นหนึ่งในเรื่องอื้อฉาวระหว่างประเทศครั้งใหญ่ที่สุดในต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 รายงานของกงสุลอังกฤษ โรเจอร์ เคสเมนต์ นำไปสู่การจับกุมและลงโทษเจ้าหน้าที่ผิวขาวผู้รับผิดชอบต่อการสังหารระหว่างการสำรวจเก็บยางใน ค.ศ. 1903การสูญเสียชีวิตและความรุนแรงเป็นแรงบันดาลใจแก่งานประพันธ์หลายเล่ม และเร่งเร้าการคัดค้านรุนแรง แม้กระทั่งนายทุนแห่งคณะผู้แทนอาณานิคมอย่างวินสตัน เชอร์ชิลล์ มุมมองหนึ่งว่า ระบบการบังคับใช้แรงงานทั้งโดยตรงและโดยอ้อมทำลายชีวิตประชากรไปถึงร้อยละ 20[2]จนถึง ค.ศ. 1908 แรงกดดันสาธารณะและกุศโลบายทางการทูตนำมาซึ่งการสิ้นสุดของการปกครองของพระเจ้าเลออปอลที่ 2 และการผนวกคองโกเป็นอาณานิคมของเบลเยียม ชื่อว่า เบลเจียนคองโก