เอปามีโนนดัส[1] (กรีกโบราณ: Ἐπαμεινώνδας) เป็นขุนพลชาวกรีกจากนครธีบส์และเป็นรัฐบุรุษของศตวรรษที่ 4 ก่อนคริสตกาล เขาผู้พลิกโฉมของนครธีบส์ของกรีกโบราณ เขานำพาแว่นแคว้นกรีกให้รอดพ้นจากการตกอยู่ใต้อำนาจของสปาร์ตา เขาสามารถทำลายอำนาจทางของสปาร์ตาในยุทธการที่เลฟก์ตราในปี 371 ก่อนคริสตกาล และสามารถปลดปล่อยทาสเชื้อชาติกรีกจำนวนมากที่ตกเป็นทาสของสปาร์ตามายาวนานกว่า 230 ปี เอปามีโนนดัสเปลี่ยนแผนที่ทางการเมืองของกรีกจากหน้ามือเป็นหลังมือ เขาหันหลังให้มิตรเก่าและแสวงหามิตรใหม่ และควบคุมการก่อร่างสร้างเมืองทั้งหมด นอกจากนี้ เขายังเป็นผู้คิดค้นและประยุกต์ยุทธวิธีในสนามรบหลายอย่าง ที่มีชื่อเสียงที่สุดคือการจัดทัพแบบแทยงมุม จัดกองที่เก่งสุดไว้หน้าสุด และลดหลั่นตามความเก่งลงไป ซึ่งทำให้สามารถเอาชนะทัพสปาร์ตาที่มีจำนวนมากกว่าได้ ยามที่เขาเสียชีวิต สปาร์ตาอยู่ในภาวะอ่อนแอมาก อย่างไรก็ตาม ความเปลี่ยนแปลงที่เขานำมาสู่ระบอบการปกครองของกรีกกลับไม่ยืนยาวนักหลังเขาเสียชีวิต นครธีบส์อันเกรียงไกรถูกทำลายล้างจนสิ้นซากโดยอเล็กซานเดอร์มหาราชในเวลา 27 ปีหลังเขาเสียชีวิต