หลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 พ.ต. หลวงธุรไวทยวิเศษ นายแพทย์ประจำกองทหารวังปารุสกวันพิจารณาเห็นว่า ควรจัดให้มีสถานพยาบาลเป็นแหล่งกลางของกองทัพบกขึ้นสักแห่งหนึ่ง ทำนองโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สภากาชาดไทย ซึ่งได้ขอยืมนายทหารกองทัพบกไปใช้ปฏิบัติงาน จึงได้นำความเรื่องนี้ปรึกษากับ พ.อ. พระยาทรงสุรเดช ท่านเห็นด้วยในหลักการและยินดีที่จะสนับสนุนสถานที่ ซึ่งอยู่ในข่ายพิจารณา 3 แห่ง คือ

1. พระราชวังพญาไท
2. วังบางขุนพรหม
3. กรมแผนที่ทหารบก

เมื่อได้พิจารณากันแล้วในที่สุดเห็นว่าโฮเต็ลพญาไท เหมาะกว่าที่อื่น พ.ต.หลวงธุรไวทยวิเศษจึงได้เรียน พ.อ.พระยาทรงสุรเดช ให้ขอโฮเต็ลพญาไทสำหรับเป็นที่ตั้งโรงพยาบาลต่อไป ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระราชวังพญาไทนี้เป็นสถานพยาบาลของทหาร จากนั้นได้รวมกองเสนารักษ์ที่ 1 (ปากคลองหลอด) และกองเสนารักษ์ที่ 2 (บางซื่อ) เข้าด้วยกัน ใช้ชื่อใหม่ว่า กองเสนารักษ์จังหวัดทหารบกกรุงเทพฯ แล้วย้ายมาตั้ง ณ พระราชวังแห่งนี้ โดยมี พ.ท.หลวงวินิชเวชการเป็นผู้บังคับกอง และได้กระทำพิธีเปิดสถานพยาบาลแห่งนี้เมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2475 โดยมี พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา พ.อ.พระยาทรงสุรเดชและนายทหารชั้นผู้ใหญ่อีกหลายท่านได้มาร่วมในพิธีนี้ การดำเนินการเพื่อที่จะให้การรักษาพยาบาลของสถานที่แห่งนี้ได้เจริญก้าวหน้าไปตามลำดับทางกองทัพบกจึงได้โอนนายแพทย์ที่มีความรู้ความสามารถอันดีเยี่ยมจากคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และโรงพยาบาลศิริราช ซึ่งขณะนั้นขึ้นอยู่กับกระทรวงธรรมการจำนวน 3 นาย คือ

1. รองอำมาตย์เอก หลวงวาทวิทยาวัฒน์ มาบรรจุในแผนกอายุกรรม
2. รองอำมาตย์ตรี สงวน โรจนวงศ์ มาบรรจุแผนกศัลยกรรม
3. รองอำมาตย์ตรี บุญเจือ ปุณโสนี มาบรรจุในแผนกสูตินรีเวชกรรม

ตั้งแต่นั้นมา กิจการก็ดำเนินมาด้วยดี ในตอนปลายปี พ.ศ. 2476 ทางราชการได้ปรับปรุงเปลี่ยนแปลงการจัดจำหน่ายทหารให้เหมาะสมยิ่งขึ้น ขณะนั้นกองเสนารักษ์จังหวัดทหารบกกรุงเทพฯ ได้เปลี่ยนชื่อเป็น กองเสนารักษ์มณฑลทหารบกที่ 1

ตลอดเวลาสงครามเอเชียบรูพาและในระหว่างสงครามทางราชการทหารจำเป็นต้องระงับการช่วยเหลือประชาชนชั่วคราว ทั้งนี้เนื่องจากต้องจัดขยายสถานที่ไว้สำหรับรักษาพยาบาลทหารโดยเฉพาะ ต่อมาเมื่อสงครามโลกครั้งที่ 2 ยุติลงเมื่อ พ.ศ. 2488 กองทัพบกได้พิจารณาเห็นความจำเป็นที่จะต้องปรับปรุงสมรรถภาพของทหารให้ดียิ่งขึ้นรวมทั้งในด้านการรักษาพยาบาลผู้ป่วยเจ็บ การฝึกอบรมเจ้าหน้าที่ฝ่ายวิชาการ คือ แพทย์ พยาบาลและเจ้าหน้าที่ เทคนิคอื่น ๆ ตลอดการวิจัยในทางวิทยาวิทยาศาสตร์การแพทย์ให้ก้าวหน้าทัดเทียมนานาอารยประเทศ ดังนั้น ตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2489 กองเสนารักษ์มลฑลทหารบกที่ 1 จึงแปรสภาพเป็นโรงพยาบาลทหารบกและโอนการบังคับบัญชาขึ้นตรงตรงต่อกรมการแพทย์สุขาภิบาล (กรมแพทย์ทหารบกในปัจจุบัน) โดยได้เปิดทำการรักษาพยาบาลประชาชนทั่วไปเช่นเดิมและในเวลาเดี่ยวกันก็ใช้โรงพยาบาลทหารบกแห่งนี้ เป็นแหล่งศึกษาสำหรับแพทย์ตลอดจนเจ้าหน้าที่เทคนิคอื่น ๆ ด้วย

ในสมัย พล.ต.ถนอม อุปถัมภานนท์ เป็นนายแพทย์ใหญ่ทหารบก กองทัพบก พิจารณาเห็นว่าสถานที่ตั้งโรงพยาบาลทหารบกในขณะนั้น เดิมเป็นพระราชวังพญาไท และเป็นพระราชฐานที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ได้ทรงสร้างขึ้นเพื่อเป็นที่ประทับในรัชสมัยของพระองค์ สมควรจะได้รับการขนานชื่อ โดยเชิญพระปรมาภิไธยในพระองค์ท่านมาเป็นชื่อโรงพยาบาล เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติและเป็นอนุสรณ์แด่พระองค์ผู้ทรงริเริ่มสถาปนา พระบรมราชานุสรณ์รำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่าน จึงได้รายงานกระทรวงกลาโหมเพื่อพิจารณาดำเนินการขอพระราชทานชื่อ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ โปรดเกล้าฯ พระราชทานนาม ตามหนังสือแจ้งความกองทัพบก ที่ 16/13208 ซึ่งลงนาม ณ วันที่ 8 สิงหาคม พ.ศ. 2495 โดย พล.อ.ผิน ชุนหะวัน ผบ.ทบ.

วันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2495 จอมพลผิน ชุนหะวัน ผบ.ทบ. เป็นประธานในพิธีเปิดป้ายนามหน่วย “โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า”

เอกสารอ้างอิง1. หนังสือ 100 ปี กรมแพทย์ทหารบก พลโท ดำรง ธนะชานันท์ บรรณาธิการ2. หนังสือ 111 ปี กรมแพทย์ทหารบก พลตรี บุญลือ วงษ์ท้าว บรรณาธิการ 3. หนังสือ 50 ปี โรงพยาบาลพระมงกุฎเกล้า พลตรี วทัญญญู ปรัชชานนท์ บรรณาธิการ

ปัจจุบันอยู่ในพระอุปถัมภ์ สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา