เดิมจังหวัดหนองคายมีโรงเรียนมัธยมศึกษาประจำจังหวัด 2 โรงเรียน คือ โรงเรียนประจำจังหวัดชาย “หนองคายวิทยาคาร” และโรงเรียนสตรีหนองคาย “ปทุมเทพรังสรรค์” มีประวัติความเป็นมาพอสังเขป ดังนี้

• พ.ศ. 2457 โรงเรียนหนองคายวิทยาคาร เปิดทำการเรียนการสอนระดับประถมศึกษา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 โดยอาศัยศาลาโรงธรรมวัดศรีสุมังค์ ตำบลโพธิ์ชัย อำเภอเมืองหนองคาย เป็นสถานที่เล่าเรียน มีนายน้อย บุญชัยศรี เป็นครูใหญ่ และนายสำราญ ภักดีนวล เป็นครูน้อย
• พ.ศ. 2458 ขุนวรสิษฐดรุณเวทย์ (นารถ อินทุสมิต) ได้รับแต่งตั้งให้มารับตำแหน่งครูใหญ่ ได้ย้ายโรงเรียนมาอาศัย ศาลาโรงธรรมวัดศรีคุณเมือง เป็นที่เล่าเรียน
• พ.ศ. 2460 ย้ายโรงเรียนมาอาศัยศาลาโรงธรรมวัดศีรษะเกษ เป็นสถานที่เล่าเรียน และจัดการศึกษาถึง ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1
• พ.ศ. 2463 – 2464 กระทรวงศึกษาธิการ จัดสรรงบประมาณให้สร้างอาคารเรียนแบบชั่วคราวขึ้นที่บริเวณสนามกีฬาจังหวัดหนองคาย จึงย้ายมาทำการสอนที่อาคารหลังใหม่ จัดการศึกษาถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3
• พ.ศ. 2465 ย้ายสถานที่เล่าเรียนไปอยู่ที่จวนผู้ว่าราชการจังหวัดหนองคาย ปัจจุบันเป็นเรือนไม้ทรงปั้นหยาชั้นเดียว
• พ.ศ. 2467 ได้รับงบประมาณมาสร้างอาคารเรียนถาวรขึ้นที่บริเวณสนามกีฬาอนุสาวรีย์ปราบฮ่อจึงได้ย้ายสถานที่มาเรียนที่ตึกใหม่นี้ตลอดมา
• พ.ศ. 2472 นายอำไพ พลศักดิ์ ได้รับการแต่งตั้งให้มาดำรงตำแหน่งครูใหญ่ และได้เริ่มจัดการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ขึ้น ต่อมาได้ขยายการจัดการศึกษาในชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5 และ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ตามลำดับ
• พ.ศ. 2503 นายสุชาติ สุขากันยา ได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งอาจารย์ใหญ่และ ได้เปิดสอนชั้นมัธยมศึกษาตอนปลายสายสามัญแผนกวิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ขึ้น
• ในปี พ.ศ. 2505 มีนักเรียนชั้นประโยคมัธยมศึกษาตอนปลาย (ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 5) เป็นรุ่นแรก
• พ.ศ. 2505 กระทรวงศึกษาธิการ ขยายพื้นที่ของสถานศึกษาให้เพียงพอกับจำนวนนักเรียนที่เพิ่มขึ้นจึงได้จัดสร้างอาคารเรียนขึ้นในพื้นที่สาธารณะ ถนนมิตรภาพ ตำบลโพธิ์ชัย ซึ่งอยู่ทางทิศตะวันออกของสนามบินหนองคาย แล้วให้ย้ายโรงเรียนหนองคายวิทยาคารมาอยู่ ณ สถานที่แห่งนี้
• โรงเรียนสตรีหนองคาย “ปทุมเทพรังสรรค์” จัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2473 โดยอำมาตย์เอก พระปทุมเทวาภิบาล ข้าหลวงประจำจังหวัดหนองคายเป็นผู้ดำริให้จัดตั้งขึ้น และเปิดทำการสอนในระดับประถมศึกษา (ประถมศึกษา 1 – ประถมศึกษา 3) เมื่อวันที่ 23 ธันวาคม พ.ศ. 2473 ใช้อาคารที่ว่าการอำเภอเมืองหนองคาย ซึ่งเป็นเรือนไม้ชั้นเดียวทรงปั้นหยา ตั้งอยู่บริเวณสำนักงานที่ดินจังหวัดหนองคายปัจจุบันเป็นอาคารเรียน มีนักเรียน 119 คน นายจันทร์ แสนคำศรี รักษาการในตำแหน่งครูใหญ่ มีครูน้อย 2 คน คือ น.ส.อนงค์ สิริคันธานนท์ และ น.ส.เฉลิม นาทะทัต
• พ.ศ. 2473 - 2474 นางมณี กมลสุทธิ ดำรงตำแหน่งครูใหญ่
• พ.ศ. 2474 นางลมโชย นาครทรรพ ดำรงตำแหน่งครูใหญ่และเริ่มเปิดสอนในระดับชั้นมัธยมศึกษา
• พ.ศ. 2484 เปิดสอนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6
• พ.ศ. 2481 – 2490 นางสุดใจ ณ ลำปาง ดำรงตำแหน่งครูใหญ่
• พ.ศ. 2490 – 2490 นายอินทร์ ศิริมาศ ได้รับแต่งตั้งให้รักษาการครูใหญ่
• พ.ศ. 2490 – 2505 นางอติพร แสงสิงแก้ว ดำรงตำแหน่งครูใหญ่
• พ.ศ. 2505 – 2507 นางสมร ท้วมชุมพร ดำรงตำแหน่งครูใหญ่
• พ.ศ. 2507 นางสวาท รัตนวราห ดำรงตำแหน่งอาจารย์ใหญ่ จนถึงปี พ.ศ. 2510
• ต่อมาเมื่อวันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2510 กระทรวงศึกษาธิการประกาศรวมโรงเรียนชายหนองคายวิทยาคาร และโรงเรียนสตรี ปทุมเทพรังสรรค์ เข้าด้วยกัน จัดการศึกษาเป็นแบบสหศึกษา และให้ชื่อใหม่ว่า “โรงเรียนปทุมเทพวิทยาคาร” แล้วย้ายมาอยู่ ณ บริเวณปัจจุบัน ซึ่งมีเนื้อที่ 45 ไร่ ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา