ไซท์ไกสท์ (เยอรมัน: Zeitgeist [ˈtsaɪtɡaɪst]) หมายถึงบรรยากาศทางภูมิปัญญาหรือทางวัฒนธรรมของยุคสมัย คำว่าไซท์ไกสท์เป็นคำภาษาเยอรมัน แปลตามตัวคือ เวลา (Zeit) และ จิตวิญญาณ (Geist)ในภาษาไทยอาจแปลได้ว่า "จิตวิญญาณแห่งยุคสมัย" หรือ "จิตวิญญาณแห่งกาลเวลา"[1][2] คำนี้ถูกใช้ในภาษาเยอรมันครั้งแรกใน ค.ศ. 1769 โดย โยฮันน์ แฮร์เดอร์ กวีและนักปรัชญาชาวเยอรมัน ในงานประพันธ์ของเขาที่มีชื่อว่า Kritische Wälder oder Betrachtungen, die Wissenschaft และ Kunst des Schänen betreffend, nach Maßgabe neuerer Schriften ในฐานะคำแปลของ genius seculi (ละติน: genius - "วิญญาณผู้พิทักษ์" และ saeculi - "แห่งศตวรรษ")การใช้อย่างแพร่พลายของคำว่า "Geist der Zeiten" และ "Zeitgeist" จะถูกนำมาใช้ในช่วงหลังการปฏิวัติฝรั่งเศส และ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วง Vormarzนอกจากนี้ โยฮันน์ วอล์ฟกัง ฟอน เกอเทอ ยังได้ใช้คำว่า "Geist den Zeiten" ในบทละครเรื่อง Faust (งานประพันธ์ในลักษณะ Sturm und Drang)"Was ihr den Geist der Zeiten heisst,Das ist im Grund der Herrn eigner Geist,In dem die Zeiten sich bespiegeln" เป็นตันในภาษาเยอรมันคำ ๆ นี้มีชั้นของความหมายมากกว่าที่แปลไปเป็นภาษาอื่น (เช่นในภาษาอังกฤษ) ซึ่งรวมถึงข้อเท็จจริงที่ว่า ไซท์ไกสท์นั้นจะพิจารณาได้จากเหตุการณ์ในอดีตเท่านั้น