ไดออจะนีซ หรือ ไดออจอินีส[1] (อังกฤษ: Diogenes; กรีก: Διογένης, Diogenēs) เป็นนักปรัชญาชาวกรีกและผู้ก่อตั้งปรัชญาแบบซีนิก มีอีกชื่อหนึ่งว่า ไดออจะนีซซีนิก (กรีกโบราณ: Διογένης ὁ Κυνικός, Diogenēs ho Kunikos) เขาเกิดในซีโนปี (ปัจจุบันอยู่ในประเทศตุรกี) อาณานิคมไอโอเนียในทะเลดำ[2] เมื่อ 412 หรือ 404 ปีก่อน ค.ศ. และเสียชีวิตที่คอรินธ์ใน 323 ปีก่อน ค.ศ.[3]ไดออจะนีซเป็นบุคคลซึ่งเป็นที่ถกเถียง บิดาเขาประกอบอาชีพผลิตเหรียญ และเมื่อไดออจะนีซลดค่าเงิน เขาถูกเนรเทศจากซีโนปี[2] หลังถูกเนรเทศ เขาย้ายไปเอเธนส์และวิจารณ์ขนบธรรมเนียมวัฒนธรรมจำนวนมากของนคร ไดออจะนีซวางตนตามแบบอย่างของเฮราคลีส เขาเชื่อว่าการเปิดเผยคุณธรรมด้วยการกระทำดีกว่าทางทฤษฎี เขาใช้วิถีชีวิตและพฤติกรรมเรียบง่ายของเขาวิจารณ์ค่านิยมและสถาบันทางสังคมซึ่งเขามองว่าฉ้อฉลหรืออย่างน้อยก็ทำให้สังคมเข้าใจผิด เขาขึ้นชื่อเรื่องหลับนอนและกินทุกทีตามใจและพยายามฝึกตนให้ชนะธรรมชาติซึ่งเป็นลักษณะผิดแปลกจากประเพณีอย่างสูง เขาประกาศตนเป็นผู้นิยมสากล (cosmopolitan) และพลโลกมากกว่าสวามิภักดิ์ต่อที่หนึ่งที่ใด มีนิทานมากมายเกี่ยวกับเขาไล่ตามรอยเท้าของแอนทิสธินีซ (Antisthenes) และกลายเป็น "หมาล่าเนื้อซื่อสัตย์" ของเขา[4] ไดออจะนีซฉวยประโยชน์จากความยากจน เขาขอทานและมักหลับนอนในไหเครื่องปั้นเผาขนาดใหญ่ในตลาด[5] เขามีความฉาวโฉ่สำหรับการแสดงปรัชญาของเขา เช่น การถือโคมในเวลากลางวันโดยอ้างว่ากำลังมองหาผู้ซื่อสัตย์ เขาวิจารณ์และทำให้เพลโตขายหน้าโดยการโต้แย้งการตีความโสกราตีสและทำลายการบรรยายของเขา บางครั้งเขาก็กวนผู้เข้าร่วมโดยนำอาหารมากินระหว่างการอภิปราย ยังมีบันทึกว่าไดออจะนีซล้อเลียนพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราชต่อหน้าธารกำนัลด้วย[6][7][8]หลังถูกโจรสลัดจับขายเป็นทาส สุดท้ายไดออจะนีซลงหลักปักฐานในคอรินธ์ ที่ซึ่งเขาถ่ายทอดปรัชญาลัทธิซีนิกแก่เครเตสแห่งธีปส์ ซึ่งสอนแก่ซีโนแห่งซิทิอุม ซึ่งประกอบเป็นสำนักลัทธิสโตอิก สำนักปรัชญากรีกที่อยู่รอดนานที่สุดสำนักหนึ่ง ไม่มีงานเขียนใดของไดออจะนีซหลงเหลืออยู่ แต่รายละเอียดของชีวิตเขามาจากเกร็ด โดยเฉพาะอย่างยิ่ง จากไดออจะนีซ เลเออร์เชียส (Diogenes Laërtius) ในหนังสือชีวิตและความเห็นของนักปรัชญาผู้โดดเด่น (Lives and Opinions of Eminent Philosophers) ทั้งหมดที่เหลืออยู่เป็นเกร็ดจำนวนหนึ่งเกี่ยวกับชีวิตและคำกล่าวที่ให้ความชอบแก่เขาจากแหล่งข้อมูลคลาสสิกที่กระจัดกระจายจำนวนหนึ่ง[9]