ไนอาลาโธเทป (Nyarlathotep) หรือไนอาลัทโฮเทป หรือเนียลาโธเทป เป็นหนึ่งในสิ่งที่เรียกว่า เอาเตอร์ก็อด ในงานประพันธ์ของเอช. พี. เลิฟคราฟท์ ไนอาลาโธเทปมีฉายาว่า ความวุ่นวายที่คืบคลาน (Crawling Chaos) ปรากฏตัวในเรื่องสั้นชื่อ ไนอาลาโธเทป (พ.ศ. 2463) และนับเป็นเทพที่มีบทบาทมากที่สุดตัวหนึ่งในงานประพันธ์ของเลิฟคราฟท์ไนอาลาโธเทปมีร่างอวตารอยู่มากมายและมีรูปร่างที่แตกต่างกันนับไม่ถ้วน บางครั้งไนอาลาโธเทปจะปรากฏตัวบนโลกในร่างมนุษย์ ซึ่งมักเป็นชายร่างสูง มีนิสัยขี้เล่น และแต่งกายด้วยชุดสีดำล้วน แต่ส่วนใหญ่จะเป็นสัตว์ประหลาดซึ่งมีรูปร่างน่าสะพรึงกลัว ในบทกวี Nyarlathotep และนิยาย เดอะดรีมเควสต์ออฟอันโนนคาดัธ (พ.ศ. 2469) ไนอาลาโธเทปปรากฏกายเป็นชายที่มีลักษณะคล้ายฟาโรห์ของอียิปต์โบราณ ซึ่งมีเหล่าสาวกติดตามเป็นจำนวนมาก ในเรื่องสั้น The Dreams in the Witch House (พ.ศ. 2476) ไนอาลาโธเทปปรากฏตัวในร่างของ บุรุษดำ ซึ่งเป็นปิศาจผิวดำในลัทธิแม่มดของนิวอิงแลนด์ และใน The Haunter of the Dark (พ.ศ. 2476) อสุรกายซึ่งเป็นเงามืดที่มีหนวดระยาง ปีกค้างคาว และดวงตาที่ลุกเป็นไฟสามดวง (three-lobed burning eye) ซึ่งอยู่ในวิหารแห่งลัทธิสตารีวิสดอมก็เป็นหนึ่งในร่างอวตารของไนอาลาโธเทป นักประพันธ์ในกลุ่มตำนานคธูลูยังได้เขียนถึงร่างอวตารของไนอาลาโธเทปอีกมากมายในภายหลัง เช่น ไนอาลาโธเทปสามารถพูดภาษามนุษย์ได้ และเป็นเหมือนสื่อกลางระหว่างเอาเตอร์ก็อดและเกรทโอลด์วันกับเหล่าสาวกซึ่งบูชาเทพเหล่านี้ ไนอาลาโธเทปยังมีหน้าที่คอยทำตามความประสงค์ของอซาธอท ไนอาลาโธเทปยังมีนิสัยชอบหลอกให้เหยื่อเสียสติยิ่งกว่าจะฆ่าให้ตาย[2] บางครั้งไนอาลาโธเทปจะทำลายผู้อื่นหรืออารยธรรมโดยการสอนเวทมนตร์หรือวิทยาการที่ทรงอำนาจให้ จากนั้นจึงเฝ้าดูผู้ที่ได้รับความรู้นั้นไปทำลายตัวเองอย่างช้าๆ นับเป็นเอาเตอร์ก็อดที่มีบุคลิกคล้ายมนุษย์มากที่สุดในเรื่องชุดความฝันของเลิฟคราฟท์ ไนอาลาโธเทปยังเป็นผู้คุ้มครองเหล่าเทพเกรทวัน ซึ่งเป็นเทพแห่งโลกที่อ่อนแอ ใน Dream Quest of Unknown Kadath ไนอาลาโธเทปอ้างว่าตนคือเจตจำนงแห่งเอาเตอร์ก็อด และแท้จริงแล้ว ไนอาลาโธเทปก็ทั้งดูแคลนและไม่พอใจเอาเตอร์ก็อดตนอื่นๆที่ไร้จิตใจ