การสูญความรู้สึกที่ไม่สัมพันธ์ (อังกฤษ: Dissociated sensory loss)เป็นรูปแบบความเสียหายทางประสาทที่เกิดจากรอยโรคที่ลำเส้นใยประสาทลำเดียวที่ไขสันหลังซึ่งทำให้เสียความรู้สึกเกี่ยวกับสัมผัสละเอียดและอากัปกิริยาในร่างกายซีกหนึ่งโดยต่ำกว่าหรือเท่ากับรอยโรคโดยไม่เสียความรู้สึกเจ็บและความเย็นร้อน หรืออาจเกิดตามนัยตรงกันข้าม[1][2][3][4]อีกนัยหนึ่ง เป็นรูปแบบความเสียหายทางประสาทที่เกิดจากรอยโรคที่ข้างเดียว (ในสองข้าง) ของไขสันหลังซึ่งทำให้เสียความรู้สึกเกี่ยวกับสัมผัสละเอียดและอากัปกิริยาในร่างกายซีกหนึ่งโดยต่ำกว่าหรือเท่ากับรอยโรคและเสียความรู้สึกเจ็บและความเย็นร้อนอีกซีกหนึ่งต่ำกว่าหรือเท่ากับรอยโรค[5][6]ความไม่สัมพันธ์กันเช่นนี้มาจากการส่งข้อมูลสัมผัสละเอียดบวกอากัปกิริยา กับความเจ็บปวดบวกอุณหภูมิ ผ่านวิถีประสาทที่ต่างกันไปยังสมอง[5][7]การเสียความรู้สึกเจ็บและอุณหภูมิเกิดจากความเสียหายที่ spinothalamic tract ด้านข้างของไขสันหลังซึ่งวิ่งข้ามไขสันหลังในระดับใกล้ ๆ กับที่ใยประสาทวิ่งเข้าไขสันหลัง แล้วดำเนินขึ้นไปยังสมองในซีกตรงข้ามของร่างกายจากจุดเริ่มต้น (first order neuron)คือ วิ่งขึ้นในด้านตรงข้าม (contralateral)ให้สังเกตว่า รอยโรคที่ลำเส้นใยประสาทของ spinothalamic tract ด้านข้างในระดับหนึ่ง ๆ จะไม่ทำให้เสียความรู้สึกใน dermatome[upper-alpha 1] ที่อยู่ในระดับเดียวกันเพราะใยประสาทที่เข้าไปในไขสันหลังจะวิ่งขึ้นตาม tract of Lissauer ในซีกร่างกายเดียวกัน 1-2 ข้อกระดูกสันหลังก่อนจะข้ามไขว้ทแยงไปอีกด้านหนึ่ง และดังนั้น จึงอ้อมผ่านลำเส้นใยประสาทซีกร่างกายตรงกันข้ามที่เสียหายส่วนการสูญการรู้สัมผัสละเอียดและอากัปกิริยา จะมาจากความเสียหายต่อทางเดินประสาท dorsal column ในไขสันหลังซึ่งไม่ข้ามทแยงไปซีกตรงกันข้ามจนกระทั่งถึงก้านสมองและดังนั้น จึงวิ่งขึ้นตามไขสันหลังในซีกเดียวกัน (ipsilateral) กับเซลล์ประสาทรับความรู้สึกที่เป็นจุดเริ่มต้นนี่จึงหมายความว่า รอยโรคที่ dorsal column จะทำให้เสียความรู้สึกสัมผัสละเอียดและอากัปกิริยาในระดับใต้รอยโรคซีกร่างกายเดียวกันเทียบกับรอยโรคที่ spinothalamic tract ซึ่งจะทำให้เสียความรู้สึกเจ็บปวดและอุณหภูมิในระดับใต้รอยโรคซีกร่างกายตรงกันข้ามดังนั้น การมีอาการ Dissociated sensory loss แสดงนัยว่า มีรอยโรคเฉพาะที่ภายในไขสันหลังหรือก้านสมองตำแหน่งรอยโรคในไขสันหลังจะมีผลต่ออาการ ยกตัวอย่างเช่น รอยโรคที่ไขสันหลัง (เช่นของกลุ่มอาการเหตุไขสันหลังเป็นโพรง [syringomyelia]) ซึ่งเป็นความเสียหายต่อ second order neuron ของ spinothalamic tract ช่วงที่กำลังข้ามทแยงในไขสันหลัง จะทำให้เสียความรู้สึกเจ็บและอุณหภูมิโดยไม่เสียสัมผัสละเอียดและอากัปกิริยาเหตุต่าง ๆ ของอาการนี้รวมทั้ง