บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่งการแต่งงานต่างฐานันดร (ภาษาอังกฤษ: Morganatic marriage) เป็นการแต่งงานลักษณะหนึ่งที่ใช้เป็นสัญญาการแต่งงานได้ในบางประเทศ มักจะเป็นการแต่งงานระหว่างบุคคลสองคนที่มีฐานะทางสังคมไม่เท่าเทียมกัน ซึ่งจำกัดมิให้ตำแหน่งของสามีหรือสิ่งต่างๆ ที่เป็นของสามีผ่านไปสู่ภรรยาหรือบุตรธิดาที่เกิดจากการสมรสลักษณะนี้ บางครั้งก็เรียกว่า “การแต่งงานมือซ้าย” (left-handed marriage) เพราะเจ้าบ่าวจะกุมมือขวาเจ้าสาวไว้ด้วยมือซ้ายแทนที่จะกุมด้วยมือขวา[1]การแต่งงานลักษณะนี้มักจะเป็นการแต่งงานของชายที่มียศศักดิ์โดยเฉพาะในรัฐต่างๆ ของเยอรมนีกับสตรีที่มิได้เป็นเจ้านายหรือมีแคว้นหรือดินแดนปกครองที่เป็นของตนเอง หรือสตรีที่ถือกันว่ามีฐานะต่ำต้อยกว่าในสังคม ทั้งภรรยาและบุตรธิดาที่เกิดจากการแต่งงานไม่มีสิทธิในตำแหน่ง สิทธิ หรืออสังหาริมทรัพย์ของสามี แต่บุตรธิดาถือว่าเป็นบุตรธิดาในสมรส และการแต่งงานเช่นนี้อยู่ภายใต้กฎห้ามการแต่งงานซ้ำซ้อน (Polygamy)การแต่งงานลักษณะนี้ก็เช่นเดียวกันกับสตรีที่มียศศักดิ์สูงกว่าชาย แต่จะเกิดน้อยครั้งและโดยเฉพาะเมื่อสตรีส่วนใหญ่มักจะไม่มีตำแหน่งให้สืบทอดและมักจะมิได้เลือกสามีด้วยตนเอง ยกเว้นแต่ในกรณีของมารี หลุยส์ ดัชเชสแห่งพาร์มา (เมื่อแรกเกิดเป็นอาร์ชดัชเชสแห่งราชวงศ์แฮบสเบิร์ก) และเมื่อแต่งงานครั้งแรกกับจักรพรรดินโปเลียนที่ 1ก็ได้เป็นจักรพรรดินีแห่งฝรั่งเศส หลังจากนโปเลียนเสด็จสวรรคต ก็แต่งงานครั้งที่สองแบบมอร์แกนเนติคกับเคานท์ อีกกรณีหนึ่งคือมาเรีย คริสตีนาแห่งบูร์บง-ทูซิชิลีส์ พระราชินีแห่งสเปน (Maria Christina of Bourbon-Two Sicilies) ผู้เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ของพระราชธิดาพระราชินีนาถอิสซาเบลลาที่ 2 แห่งสเปนหลังจากที่พระเจ้าเฟอร์ดินานด์ที่ 7 แห่งสเปนเสด็จสวรรคต ก็ทรงแต่งงานกับทหารรักษาพระองค์คนหนึ่งแบบมอร์แกนเนติคอย่างลับๆ