ขบวนการปกป้องวัว (cow protection movement) เป็นขบวนการเคลื่อนไหวเชิงศาสนาและเชิงการเมืองที่มีเป้าหมายในการปกป้องวัว ซึ่งมีการฆ่าวัวนั้นได้รับการต่อต้านอย่างกว้างขวางในหมู่ชาวฮินดู ชาวพุทธ ชาวเชน และชาวซิกข์[1][2][3] การต่อต้านการฆ่าสัตว์ต่าง ๆ รวมทั้งวัวมีมาอย่างยาวนานในประวัติศาสตร์ของอินเดีย อย่างไรก็ตามวลี “ขบวนการปกป้องวัว” (Cow protection movement) นี้จะกล่าวถึงการเคลื่อนไหวในยุคปัจจุบัน อันเริ่มต้นมาตั้งแต่ยุคอาณานิคมอังกฤษ[4] กิจกรรมต่อต้านการฆ่าวัวที่เก่าแก่ที่สุดย้อนกลับไปถึงกลุ่มชาวซิกข์ในปัญจาบเมื่อปี 1860s ที่ต่อต้านการฆ่าวัว[5][6] ขบวนการนี้ได้รับความนิยมในปี 1880s และนับจากนั้นก็ได้รับความสนใจและการสนับสนุนมากจาก สวามี ทยนันทะ สรัสวตี ผู้ก่อตั้งอารยสมาช ในช่วงปลายศตวรรษที่ 19[7] และจากมหาตมะ คานธี ในต้นศตวรรษที่ 20[8]ขบวนการปกป้องวัวนี้ได้รับการสนับสนุนอย่างกว้างขวางในหมู่ศาสนิกชนของศาสนาอินเดีย โดยเฉพาะศาสนาฮินดู แต่ถูกต่อต้านอย่างกว้างขวางในหมู่มุสลิม มีเหตุจลาจลเนื่องจากการปกป้องวัวนี้เกิดขึ้นจำนวนมากในปี 1880s - 1890s ในบริติชอินเดีย จลาจลฆ่าวัวเมื่อปี 1893 และ 1894 เกิดขึ้นในวัน Eid-ul-Adha ซึ่งเป็นเทศกาลอิสลามที่มีการฆ่าบูชายัญสัตว์เป็นส่วนหนึ่งของการเฉลิมฉลอง ขบวนการปกป้องวัวและความรุนแรงอันเนื่องจากขบวนการปกป้องวัวถือเป็นหนึ่งในที่มาของความขัดแย้งทางศาสนาในอินเดีย เอกสารทางประวัติศาสตร์เสนอว่าทั้งชาวฮินดูและมุสลิม ล้วนมอง “การปกป้องวัว” และ “การฆ่าวัว” เป็นอิสระทางศาสนาอย่างหนึ่ง[9]ถึงแม้ขบวนการปกป้องวัวจะเกี่ยวข้องกับอินเดียเป็นหลัก แต่ก็พบในประเทศพุทธอย่างศรีลังกาและเมียนมาร์มาตั้งแต่ยุคอาณานิคม[10][11][12] ศรีลังกานับเป็นประเทศแรกในอินเดียใต้ที่ออกกฎหมายครอบคลุมการลงโทษเนื่องดัวยการทำร้ายวัวควาย ในปัจจุบันศรีลังกาห้ามการค้าขายวัวควายเพื่อการฆ่าและผลิตเป็นเนื้อ ตามเป็นผลมาจากการออกข้อกฎหมายที่จะช่วยสร้างความสามัคคีขึ้นในกลุมชาติพันธุ์หลัก 2 กลุ่มบนเกาะ คือชาวทมิฬและสิงหล[13] ส่วนในประเทศอินเดียก็มีกฎหมายห้ามการฆ่าวัวควายในรัฐส่วนใหญ่ของประเทศ ยกเว้นเพียงเกรลา, เบงกอลตะวันตก และส่วนตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศ[14]