คณาธิปไตย (อังกฤษ: oligarchy, กรีก: ὀλιγαρχία (oligarkhía)) เป็นการปกครองบนโครงสร้างอำนาจที่บิดเบี้ยว อำนาจกระจุกอยู่กลุ่มบุคคลส่วนน้อยอย่างชะงัด บุคคลเหล่านี้อาจเป็นชนชั้นเจ้า ชนชั้นเศรษฐี ผู้มีการศึกษา หรือผู้นำฝ่ายการเมืองหรือฝ่ายทหาร รัฐเช่นว่านี้มักถูกควบคุมโดยตระกูลมีชื่อเสียงไม่กี่ตระกูลซึ่งส่งผ่านอิทธิพลของตระกูลจากรุ่นสู่รุ่น อย่างไรก็ตาม การสืบทอดอำนาจในระบอบคณาธิปไตยอาจไม่จำเป็นต้องสืบทอดอำนาจผ่านทางสายเลือดเสมอไปตลอดประวัติศาสตร์ คณาธิปไตยในบางประเทศได้เป็นทรราช ต้องอาศัยภาระจำยอมของสาธารณะจึงจะอยู่ได้ แม้คณาธิปไตยในประเทศอื่นจะค่อนข้างผ่อนปรน อริสโตเติลริเริ่มการใช้คำนี้เป็นคำไวพจน์ของการปกครองโดยคนรวย ซึ่งคำที่ถูกต้อง คือ เศรษฐยาธิปไตย (plutocracy) แต่คณาธิปไตยไม่จำเป็นต้องเป็นการปกครองด้วยความมั่งมีเสมอไป ด้วยผู้ปกครองในระบอบคณาธิปไตยเป็นกลุ่มมีเอกสิทธิได้ง่าย ๆ และไม่จำเป็นต้องเชื่อมโยงทางสายเลือดดังเช่นในราชาธิปไตย บางนครรัฐในสมัยกรีกโบราณปกครองแบบคณาธิปไตย