ใน The Call of Cthulhu ลักษณะของคธูลูนั้นได้รับการบรรยายอย่างละเอียดจากรูปปั้นของคธูลู ซึ่งระบุว่ามีรูปร่างคล้ายกับมนุษย์ แต่ส่วนหัวคล้ายกับปลาหมึกที่มีหนวดระยางอยู่เป็นจำนวนมาก ร่างกายมีเกล็ด ขาหน้าเป็นกงเล็บแหลมคมและมีปีกคู่หนึ่งอยู่ด้านหลัง[3][4] และเมื่อคธูลูปรากฏตัวนั้น บทบรรยายระบุว่ามีขนาดใหญ่โตราวกับเป็นภูเขาเคลื่อนที่ ในเรื่องยังกล่าวว่ามีลัทธิบูชาคธูลูแพร่กระจายอยู่ทั่วโลกโดยมีศูนย์กลางอยู่ในแถบอาหรับและแพร่กระจายไปถึงกรีนแลนด์ รัฐลุยเซียนาและนิวซีแลนด์[5] โดยผู้นำลัทธิซึ่งเชื่อว่าเป็นอมตะนั้นอยู่ในหุบเขาในประเทศจีน ซึ่งสาวกของลัทธิคธูลูกล่าวว่าคธูลูนั้นเป็นหัวหน้านักบวชของเกรทโอลด์วันซึ่งมายังโลกตั้งแต่ก่อนจะมีมนุษย์[6] คธูลูได้ใช้พลังจิตติดต่อกับมนุษย์ผ่านความฝันตั้งแต่ครั้งโบราณ แต่เมื่อนครรุลูเยห์ (R'lyeh) จมลงไปในมหาสมุทรแปซิฟิกนั้น น้ำในมหาสมุรได้กลายเป็นกำแพงธรรมชาติปิดกั้นพลังจิตของคธูลูไว้[7] ซึ่งสาวกของคธูลูได้รอเวลาที่ดวงดาวบนท้องฟ้าอยู่ในตำแหน่งที่เหมาะสมเพื่อทำพิธีเรียกรุลูเยห์ขึ้นจากมหาสมุทรและปลดปล่อยคธูลูจากสภาพกึ่งตายอีกครั้ง เมื่อคธูลูคืนชีพอย่างสมบูรณ์ก็จะใช้พลังจิตทำให้มนุษย์ในโลกบ้าคลั่งฆ่าฟันกันเองและสูญเสียจิตสำนึกในการแยกแยะดีชั่วไปสิ้น[8] ซึ่งเอกสารในเรื่องสั้น The Call of Cthulhu ระบุว่าคธูลูถูกชาวประมงปลุกขึ้นมาโดยบังเอิญ แต่กุสตาฟ โยฮันเซนใช้เรือยอชพุ่งชนหัวของคธูลูที่ไล่ตามไปในทะเลจนเป็นแผลฉกรรณ์ แม้ว่าแผลนั้นจะสมานคืนสภาพเดิมอย่างรวดเร็ว แต่ก็ทำให้คธูลูหยุดชะงักและจมลงไปในมหาสมุทรพร้อมนครรุลูเยห์อีกครั้ง[9]

ในงานประพันธ์อื่นๆของเอช พี เลิฟคราฟท์ เรื่องสั้น The Whisperer in Darkness ระบุว่าคธูลูเป็นหนึ่งในเทพที่สิ่งมีชีวิตจากต่าวดาวซึ่งเรียกว่า มิ โก (Mi-Go) บูชา และในเรื่องสั้น The Shadow Over Innsmouth อมนุษย์ที่เรียกว่า ดีพวัน (Deep One) ก็บูชาคธูลูเช่นเดียวกัน นอกจากนั้นยังมีเหล่า คธูลิ (Cthulhi) หรือ ทายาทดาราของคธูลู (Star-spawn of Cthulhu) ซึ่งมีลักษณะเหมือนคธูลูแต่ตัวเล็กกว่ามาก คธูลิได้ติดตามคธูลูมายังโลกและเป็นผู้สร้างนครรุลูเยห์ คธูลิส่วนใหญ่จมอยู่ในรุลูเยห์พร้อมกับคธูลูแต่ก็มีบางตนที่หลบซ่อนตัวอยู่ในโลกภายนอก ในนิยายเรื่อง At the Mountains of Madness ระบุถึงสงครามระหว่างคธูลิและสิ่งมีชีวิตจากต่างดาวซึ่งเรียกว่าเอลเดอร์ธิงที่อาศัยอยู่บนโลกเป็นกลุ่มแรก

ในจดหมายโต้ตอบระหว่างเลิฟคราฟท์กับเจมส์ เอฟ มอร์ตัน ได้ระบุว่าคธูลูเป็นลูกของนุก ซึ่งเป็นทายาทของเอาเตอร์ก็อด ชุบ นิกกูรัธ (Shub-Niggurath)และ ยอก โซธอท (Yog-Sothoth)