คนกับควาย เป็นเพลงเพื่อชีวิตที่มีชื่อเสียงของวงคาราวาน ขับร้องโดย สุรชัย จันทิมาธร จากทำนองเพลง "Master of War" ของ บ็อบ ไดแลน แต่งคำร้องภาษาไทยโดย สมคิด สิงสงได้ฟังเพลง Master of War และเพลงอื่นๆ ของ บ็อบ ไดแลน เป็นครั้งแรกจากแผ่นเสียงที่บ้านของเสถียร จันทิมาธร และชื่นชอบทำนอง จนนำมาหัดเล่นอยู่เสมอ วันหนึ่งสมคิด สิงสง ที่พักอยู่ด้วยกันได้ยินเข้าจึงชักชวนให้แต่งคำร้องภาษาไทย โดยสมคิดเล่นไวโอลิน สุรชัยเล่นกีตาร์ ต่อมา วิสา คัญทัพ ได้ขอร่วมแต่งด้วย จนสำเร็จเป็นเพลงในที่สุดเพลงคนกับควาย ได้แสดงสู่สาธารณะเป็นครั้งแรก โดยสุรชัย จันทิมาธร และ วิสา คัญทัพ ในงานแต่งงานของวีระประวัติ วงศ์พัวพันธุ์ เพื่อนนักเขียนในกลุ่ม "พระจันทร์เสี้ยว" และเริ่มเป็นที่รู้จักในวงกว้าง จากการแสดงในงานนิทรรศการเพลงเพื่อชีวิต ที่มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ โดยสุรชัย และวีระศักดิ์ สุนทรศรี [1] ร่วมกันเล่นเพลง คนกับควาย เปิบข้าว และข้าวคอยฝน [2] และบันทึกเสียงเป็นครั้งแรกโดยคาราวานทั้งวง ที่ห้องอัด "คิงส์ซาวด์" เมื่อกลางปี พ.ศ. 2518 [3]ภายหลังเหตุการณ์ 6 ตุลา ในปี พ.ศ. 2519 เทปมาสเตอร์ของอัลบัมคนกับควายถูกทำลายทิ้งทั้งหมด เพื่อความปลอดภัยของผู้ครอบครอง [3] ภายหลังจึงได้มีการทำมาสเตอร์ขึ้นมาใหม่ในปี พ.ศ. 2538 โดยใช้ต้นฉบับจากแผ่นเสียงเพลงนี้ถูกแปลงเป็นเพลงลูกทุ่ง โดยสดใส รุ่งโพธิ์ทอง ชื่อเพลง "เราคนจน" และต่อมา ยอดรัก สลักใจ ได้นำมาร้องใหม่อีกครั้ง [4]