คอนเทรล (อังกฤษ: contrail, มาจากคำ condensation trails[1] (ทางควบแน่น)) หรือ เมฆหางเครื่องบิน[2] เป็นเมฆเส้นตรงยาวปรากฏบนท้องฟ้า เกิดจากไอเสียเครื่องบินหรือการเปลี่ยนแปลงของความดันอากาศ คอนเทรลเป็นหนึ่งในเมฆกลุ่มโฮโมเจนิตัส หรือเมฆที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์[3]คอนเทรลเป็นเมฆสกุลเซอร์รัส ซึ่งเป็นเมฆระดับสูง ก่อตัวที่ชั้นโทรโพสเฟียร์ที่ระดับความสูง 7,500–12,000 เมตร (25,000–40,000 ฟุต) เมฆชนิดนี้เกิดจากไอน้ำที่ถูกขับออกมาพร้อมไอเสียเครื่องบินทำปฏิกิริยากับอากาศเย็นในชั้นบรรยากาศจนกลายเป็นผลึกน้ำแข็ง ลักษณะเด่นของคอนเทรลที่เป็นเส้นตรงยาวเกิดจากอนุภาคเล็ก ๆ ของเขม่าไอเสียที่แขวนลอยอยู่ในอากาศ อนุภาคเหล่านี้เรียกว่า แกนควบแน่น (cloud condensation nuclei) ซึ่งช่วยให้ไอน้ำควบแน่นกลายเป็นของเหลว ก่อนจะสัมผัสกับอากาศเย็นกลายเป็นผลึกน้ำแข็งบาง ๆ ความชื้นในอากาศส่งผลต่อคอนเทรลเช่นกัน กล่าวคือ หากอากาศแห้ง ผลึกน้ำแข็งจะระเหิดกลายเป็นแก๊ส ทำให้คอนเทรลมีขนาดสั้นหรืออาจไม่ปรากฏ แต่หากอากาศชื้นจะทำให้คอนเทรลคงตัวได้เป็นเวลานาน[4] นอกจากนี้ คอนเทรลยังสามารถเกิดจากการเปลี่ยนแปลงของความดันรอบปีกเครื่องบิน เมื่อเครื่องบินบินขึ้นจะก่อให้เกิดความแตกต่างของความดันและอุณหภูมิระหว่างด้านบนและด้านล่างปีก ทำให้ไอน้ำในอากาศควบแน่น และเมื่อความดันอากาศต่ำที่แผ่ไปตามแนวปีกพบกับความดันอากาศสูงที่ปลายปีกในช่วงเวลาที่อากาศแห้ง จะก่อให้เกิดกระแสวนยาวที่ปลายปีกเครื่องบิน[5][6] คอนเทรลอาจคงอยู่ได้ไม่กี่นาทีจนถึงหลายชั่วโมง หรือถูกลมพัดจนกลายสภาพเป็นเมฆเซอร์รัส[7]เมื่อเครื่องบินบินผ่านก้อนเมฆจะแหวกเมฆออกเป็นทางยาวเรียกว่า ดิสเทรล (distrail, มาจากคำ dissipation trail (ทางสลายตัว)) เกิดจากเครื่องยนต์ของเครื่องบินที่มีอุณหภูมิสูงกว่าอุณหภูมิเมฆ ทำให้เมฆบางส่วนระเหยเป็นไอน้ำซึ่งมองไม่เห็นด้วยตาเปล่า เมื่อมองจากพื้นโลกจะเห็นเส้นตรงยาวพาดผ่านหมู่เมฆ[8]