บทความนี้ใช้ระบบคริสต์ศักราช เพราะอ้างอิงคริสต์ศักราชและคริสต์ศตวรรษ หรืออย่างใดอย่างหนึ่งจักรวรรดิบัลแกเรียที่ 2 หรือ อาณาจักรซาร์แห่งบัลแกเรีย (อังกฤษ: Second Bulgarian Empire, บัลแกเรีย: Второ българско царство, Vtorо Balgarskо Tsartsvo) เป็นจักรวรรดิในในยุคกลางของบัลแกเรียที่ก่อตั้งในปี ค.ศ. 1185 และรุ่งเรืองมาจนถึงปี ค.ศ. 1396 (หรือ ค.ศ. 1422)[1] จักรวรรดิบัลแกเรียที่ 2 เป็นจักรวรรดิที่สืบต่อจากจักรวรรดิบัลแกเรียที่ 1 และมามีอำนาจรุ่งเรืองที่สุดในรัชสมัยของสมเด็จพระจักรพรรดิคาโลยัน และ สมเด็จพระจักรพรรดิไอวาน อาเซนที่ 2 แห่งบัลแกเรีย ก่อนที่มาจะค่อยๆ เสื่อมโทรมลงจนในที่สุดก็ถูกพิชิตโดยจักรวรรดิออตโตมันในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 14 ถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 15 จักรวรรดิบัลแกเรียที่ 2 ตามมาด้วยราชอาณาจักรที่ปกครองโดยเจ้าชายและต่อมาโดยพระมหากษัตริย์เป็นราชอาณาจักรบัลแกเรียในปี ค.ศ. 1878มาจนถึงปี ค.ศ. 1256 จักรวรรดิบัลแกเรียที่ 2 เป็นจักรวรรดิมหาอำนาจในคาบสมุทรบอลข่าน[2] ระหว่างนั้นไบแซนไทน์ก็ได้รับความพ่ายแพ้หลายครั้งในยุทธการต่างๆ และในปี ค.ศ. 1205 จักรวรรดิละตินที่เพิ่งก่อตั้งขึ้นก็มาถูกทำลายอย่างย่อยยับในยุทธการอันเดรียโนเปิล โดยคาโลยันแห่งบัลแกเรีย ต่อมาพระราชนัดดาของพระองค์ไอวาน อาเซนที่ 2 ก็ทรงพิชิตอาณาจักรเดสโพเททแห่งเอพิรอส (Despotate of Epiros) ได้ ซึ่งเป็นผลทำให้จักรวรรดิบัลแกเรียกลายเป็นมหาอำนาจของยุโรปในคริสต์ศตวรรษที่ 13 แต่ต่อมาจักรวรรดิก็มาเสื่อมโทรมลงหลังจากการรุกรานเป็นระยะๆ ของชนทาร์ทาร์, ไบแซนไทน์, ชนฮังการี และจากการขาดความมั่นคงทางการเมืองและจากการปฏิวัติที่เกิดขึ้นภายในจักรวรรดิเอง ในปลายคริสต์ศตวรรษที่ 14 จนถึงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 15 จักรวรรดิบัลแกเรียก็ถูกรุกรานโดยทั่วไปโดยจักรวรรดิไบแซนไทน์ผู้เข้ามาบ่อนทำลายเศรษฐกิจและโครงสร้างทางการบริหาร, ลดจำนวนประชากรของบัลแกเรีย และ เข่นฆ่าชนชั้นปกครองของบัลแกเรียไปเป็นจำนวนมากทางด้านวัฒนธรรมจักรวรรดิบัลแกเรียเป็นหนึ่งในดินแดนที่ก้าวหน้าที่สุดในบรรดาประเทศต่างในยุโรปขณะนั้น[3] แม้ว่าไบแซนไทน์จะมีอิทธิพลเป็นอันมากต่อบัลแกเรียแต่ศิลปะและสถาปัตยกรรมของบัลแกเรียก็ยังสามารถดำรงความเป็นเอกลักษณ์ของตนเองอยู่ได้โดยไม่เปลี่ยนแปลง ในคริสต์ศตวรรษที่ 14 บัลแกเรียก็มีความรุ่งเรืองทั้งทางด้านศิลปะและวรรณกรรม ประชากรส่วนใหญ่ในบัลเกเรียก็เป็นผู้มีการศึกษาดี[4]