ชยตุสันสกฤตัม (เนปาล: जयतु संस्कृतम्; อักษรโรมัน: Jayatu Sanskritam) เป็นขบวนการที่เริ่มต้นในปี 1947 นำโดยนักเรียนของโรงเรียนสันสกฤต ตีน ธารา ปักษาลา ในประเทศเนปาล ขบวนการนี้เคลื่อนไหวเรียกร้องประชาธิปไตย, สวัสดิการขั้นพื้นฐาน และการนำเอาวิชาสมัยใหม่เข้าในหลักสูตรการศึกษา[1] นี่ถือเป็นการลุกฮือของนักเรียนนักศึกษาเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์เนปาล[2] และนำไปสู่การปฏิวัติปี 1951 และการสิ้นสุดขอจักรวรรดิรานาในที่สุด[3]ขบวนการเริ่มต้นที่โรงเรียนสันสกฤตตีน ธารา ปักษาลา ก่อนจะขยายไปรวมถึงนักเรียนของโรงเรียนราชกิยสันสกฤตวิทยาลัย ใกล้กับรานีโปขรี การประท้วงของนักเรียนมีศูนย์กลางอยู่ที่การต่อต้านการการขีดข้อกำหนดในการศึกษา เป็นต้นว่าในโรงเรียนสันสกฤตเช่นนี้มีให้เรียนเพียงวิชาเดียว ซึ่งคือวิชาภาษาสันสกฤตเท่านั้น ในขณะที่นักเรียนที่มีฐานะกว่าสามารถเข้าเรียนในโรงเรียนที่เปิดสอนหลักสูตรที่กว้างและมีรายวิชาอย่างสมัยใหม่ เช่นนักเรียนที่มีความสัมพันธ์กับจักรวรรดิรานา[3]ผู้ประท้วงใช้คติพจน์ในการประท้วงว่า ชยตุ สํสฺกฤตมฺ ("ชัยชนะเพื่อกิจการแห่งสันสกฤต")[4]ในวันมี่ 1 มิถุนายน 1947 นักเรียนได้ทำการยื่นข้อเสนอแก่นายกรัฐมนตรีเนปาล ปัทมะ ศุมเศร์ ชาง พหาทูร รานา เรียกร้องให้มีการเรียนการสอนในรายวิชาภูมิศาสตร์ ประวัติศาสตร์ เศรษฐศาสตร์ และรัฐศาสตร์ ขึ้นในโรงเรียน กระนั้นข้อเสนอถูกเพิกเฉย อันนำไปสู่การประท้วงหยุดเรียนของนักเรียน[5] นอกจากการเรียกร้องการปรับเปลี่ยนหลักสูตรแล้ว ในการประท้วงยังมีการเรียกร้องถึงความเท่าเทียม ไปจนถึงมีการต่อต้านจักรวรรดิรานา[6] การประท้วงหยุดเรียนสิ้นสุดเมื่อ 15 มิถุนายน เมื่อรัฐบาลยอมรับข้อเสนอที่จะขยายหลักสูตรตามคำร้องขอของนักเรียน อย่างไรก็ตาม ผู้นำกองทัพในเวลานั้น โมหัน ศุมเศร์ ชาง พหาทูร รานา ได้ออกคำสั่งประกาศจับและจำคุกผู้เข้าร่วมการประท้วง ตลอดจนมีการบังคับลี้ภัยนักเรียนรวม 42 คนที่ระบุตัวว่าเป็นผู้นำของการเรียกร้องนี้[3][7] ผู้ถูกบังคับลี้ภัยจำนวนหนึ่งรวมกล่มในอินเดียก่อตั้งวิศเวศวร ประสาท โกอิราละ ในขณะที่ที่เหลือร่วมกันจัดตั้งขบวนการเรียกร้องประชาธิปไตยขึ้นในเนปาล ซึ่งท้ายที่สุดได้นำไปสู่การปฏิวัติปี 1951 และการล้มล้างจักรวรรดิรานา[8]