ซุ้มโขงน่าจะพัฒนาการมาจากสถาปัตยกรรมขอมโบราณ ที่มีประตูทางเข้าเขตบริเวณปราสาทหรือศาสนสถานใหญ่ เรียกว่า โคปุระ หรือในอินเดียโบราณเรียกประตูนี้ว่า โตรณะ[2] บ้างก็คาดว่าน่าจะมีที่มาจากรูปแบบของซุ้มพระพิมพ์แบบหริภุญชัย บ้างก็ว่ามีที่มาจากรูปแบบซุ้มประตูที่ซ้อนกันเป็นชั้นซึ่งพบสลักบนใบเสมาสมัยทวารวดีจากเมืองฟ้าแดดสงยาง จังหวัดกาฬสินธุ์ และแนวคิดซุ้มโขงที่ล้อมรอบองค์เจดีย์แบบเจดีย์วัดสวนดอก เป็นลักษณะแผนผังที่เป็นที่นิยมของศิลปะพม่าที่พุกาม สำหรับหลักฐานทางเอกสาร มีการกล่าวถึงซุ้มโขงมาแล้วตั้งแต่สมัยพญากือนา ซุ้มโขงของล้านนาที่เก่าที่สุดที่พบในขณะนี้ไม่น่าจะมีอายุเก่าไปกว่า พุทธศตวรรษที่ 21[3]