ชั้นยศ ของ ฐานันดรศักดิ์เจ้านายมลายูปัตตานี

ในสมัยเริ่มแรกชั้นยศ 1.วัน(Wan) 2.นิ(Nik) 3.ตูแว(Tuwea) เป็นยศชั้นเดียวกันทั้งหมด หมายถึงผู้นำ พระเจ้าแผ่นดิน สุลต่าน ตลอดจนเชื้อพระวงศ์และบรรดาเจ้าเมืองต่างๆ

- ยศ "วัน" นอกจากหมายถึงการสืบเชื้อสายเจ้าแล้วอาจหมายถึงการสืบเชื้อสายเจ้าทางพระมารดา หรือขุนนางที่มีคววามดีความชอบจึงได้รับแต่งตั้ง)

- ยศ "นิ" ปรากฏใช้ครั้งแรกสมัยสุลต่านมูซอฟฟาร์ ซึ่งเป็นดาตูยามู-จามปา โอรสของสุลต่านสุลต่านอับดุลลอฮ์ (Wan Bo Tri Tri) ราชาจามปา โดยตั้งชื่อโอรสว่า นิมุสตอฟา (สุลต่านอับดุลฮามิดชาห์) ตาดูยามู-จามปา หรือชาวจามปารู้จักในชื่อ (Po Rome)

- ยศ "ตูแว" พบที่ปัตตานีเท่านั้นและยอมรับกันทางภาษาศาสตร์ว่าน่าจะเป็นคำดั่งเดิมที่สุด ต่อมาได้พัฒนาเป็น "ต่วน"

นอกจากนี้ยังปรากฏลำดับชั้นยศซึ่งมีการใช้เฉพาะในปัตตานียุคกลาง โดยในตาริคปาตานี (Tariq Patani) ของวันฟากิฮ อาลี ดังนี้

ชั้นยศปัตตานียุคกลาง
ลำดับสูงสุด
1.Tengku เต็งกูใช้ราชาศัพท์
2.Tuanku ต่วนกูใช้ราชาศัพท์
3.Tuan ต่วนใช้ราชาศัพท์
ลำดับสอง
4.Ku กูไม่ใช้ราชาศัพท์
5.Nik นิไม่ใช้ราชาศัพท์
ลำดับสาม
6.Wan วันไม่ใช้ราชาศัพท์
7.che เจ๊ะไม่ใช้ราชาศัพท์

ต่อมามีการเปลี่ยนแปลงการใช้ชั้นยศตามกาลเวลาและสมัยนิยมจนมาสู่ชั้นยศมลายูแบบ 3 ชั้น (ยุคหลังและปัจจุบัน)

ชั้นยศมลายูแบบ 3 ชั้น
ลำดับชั้นยศฐานันดรศักดิ์เช่น
ชั้นที่1ต่วนกู (Tuanku),ถือเป็นชั้นยศสูงสุด หมายถึงพระเจ้าแผ่นดิน สุลต่าน ตลอดจนองค์ประมุข[1]- ตวนกู อิสมาอิล เปตรา อดีตสุลต่านแห่งรัฐกลันตัน
ชั้นที่2เต็งกู,เติงกู,ตนกู(Tengku),

อังกู (Ungku),

ตุนกู (Tunku),

ต่วน (Tuan),

ตูแว (Tuwea),

หลง (Long), รายา (Raja),

กู (Ku),

ถือเป็นชั้นยศเดียวกันทั้งหมดและเป็นชั้นยศรองลงมา ชั้นยศนี้ถือว่าเป็นเจ้าแต่ประสูติ เมื่อเทียบกับพระยศเจ้านายไทย ชั้นยศนี้หมายถึงชั้นหม่อมเจ้าขึ้นไปเพราะยังถือว่าเป็นเจ้า[2][3] (เมื่อกาลเวลาผ่านไปยศ "หลง" ซึ่งมาจากคำว่าหลวง ไม่เป็นที่นิยมใช้จึงได้ถูกยกเลิกไป)

(ในอดีตรัฐกลันตันนิยมใช้ชั้นยศ "ต่วน" จนกระทั้งปี ค.ศ.1944 จึงได้เปลี่ยนค่านิยมตามกาลเวลามาใช้ชั้นยศ ตนกู,เติงกู,เต็งกู ส่วนในปัตตานียังนิยมใช้ ต่วน, กู ,นิ ตามเดิม)

- ต่วนไซนัลอาบิดิน โอรสในสุลต่านมูฮัมหมัดชาร์ที่3แห่งรัฐกลันตัน

- ต่วนมันโซร์ เจ้าเมืองรามัน - เจ้าชาย ตนกูมูฮัมมัด ฟาอิซ เปตรา แห่งรัฐกลันตัน

- ตวนสนิปากแดง (สุลต่านมูฮัมหมัดที่2) พระยากลันตัน

ชั้นที่3นิ(Nik),

วัน(Wan),

ถือเป็นชั้นยศสุดท้าย และเป็นสามัญชน เว้นแต่เป็นการสืบชั้นยศแบบโบราณยุคเริ่มแรกโดยไม่ขาดสายจึงจะถือว่าเป็นเจ้า- นิดะ และ นิละไม เจ้าเมืองสายบุรี

- นิมุสตอฟา (สุลต่านอับดุลฮามิดชาร์) ตาดูยามู-จามปา

- นิสุไลมาน ดาตูปูยุด

ในปัจจุบันชั้นยศ "นิ" จะใช้เพื่อให้เกียรติสำหรับการสืบเชื้อสายเจ้าทางพระมารดา เช่น ฝ่ายหญิงเป็นเจ้าชั้นยศ "ต่วน" สมรสกับชายสามัญชน บุตรที่เกิดมาใช้ชั้นยศ "นิ" เป็นต้น ส่วนยศ"วัน" หากเป็นการสืบชั้นยศแบบโบราณไม่ขาดสายจึงจะถือว่าเป็นเจ้า หรืออาจจะหมายถึงขุนนางในราชสำนักที่มีความดีความชอบจึงได้รับแต่งตั้งเพื่อเป็นการให้เกียรติกรณีนี้ไม่ถือว่าเป็นเจ้า

ใกล้เคียง

ฐานันดรศักดิ์เจ้านายฝ่ายเหนือ ฐานันดรศักดิ์ไทย ฐานันดรศักดิ์ยุโรป ฐานันดรศักดิ์จีน ฐานันดรศักดิ์เจ้านายมลายูปัตตานี ฐานันดรที่สี่ ฐานันดรแห่งราชอาณาจักร ฐานันดรที่สามคือ? ฐานันดรศักดิ์ ฐานัฐพ์ โล่ห์คุณสมบัติ