ท้าววรคณานันท์ มีนามเดิมว่า หม่อมราชวงศ์แป้ม เป็นธิดาในพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์ เกิดเมื่อวันที่ 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2419 เมื่ออายุได้ 17 ปี พระบิดานำขึ้นถวายตัวสมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระบรมราชินีนาถ โปรดให้ฝึกหัดราชการแผนกรักษาพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ ต่อมาเป็นผู้บัญชาการแผนกรักษาพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์ โดยที่ท่านมีหน้าที่รักษากุญแจห้องเก็บพระราชทรัพย์อันมหาศาลซึ่งโดยมากเป็นเครื่องเพชรทองของประดับอันล้ำค่าของสมเด็จพระศรีพัชรินทราฯ จนคนทั้งหลายเรียกขานนามท่านว่า "คุณห้องทอง" ต่อมาได้ถวายตัวเป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แต่ไม่มีประสูติกาลพระราชโอรสธิดานอกจากนั้นท่านมีหน้าที่สอนและควบคุมการทำดอกไม้สดในงานพระราชพิธีต่าง ๆ มีเจ้านายและข้าราชการนำบุตรหลาน มาถวายตัวในราชสำนักสมเด็จพระศรีพัชรินทราฯ รวมทั้งงานเย็บปักถักร้อยต่าง ๆ ต่อมาวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2468 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ พระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นท้าวทรงกันดาล มีตำแหน่งบังคับบัญชาการพระคลังใน ถือศักดินา 1,000[1] และวันที่ 25 เมษายน พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรโปรดเกล้าฯ พระราชทานบรรดาศักดิ์ เป็นท้าววรคณานันท์ อัพภันตรปตานี ราชนารีกิจวิจารณ์ เป็นใหญ่กว่าท้าวนางทั้งปวง ตรวจสั่งสอนความผิดและชอบข้าราชการฝ่ายในทั้งปวง ถือศักดินา 3,000[2] ถึงอนิจกรรมเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ. 2502[3]