นกมุดน้ำได้รับการอธิบายโดยนักสัตววิทยาชาวดัตช์ Coenraad Jacob Temminck ในปีพ.ศ. 2363 และตั้งชื่อทวินามว่า Cinclus pallasii[3] ถิ่นกำเนิด (Type Locality) คือไซบีเรียตะวันออก[4] ชื่อเฉพาะ "pallasii" ได้รับการตั้งเพื่อเป็นเกียรติแก่ Peter Simon Pallas นักธรรมชาติวิทยาชาวปรัสเซีย (ค.ศ.1741-1811)[5] วงศ์นกมุดน้ำมีถิ่นอาศัยใกล้แหล่งน้ำ มี 1 สกุลคือ Cinclus และ 5 ชนิดทั่วโลก (Cinclus cinclus, Cinclus pallasii, Cinclus mexicanus, Cinclus leucocephalus, Cinclus schulzii) แต่พบเพียงชนิดเดียวในประเทศไทย (C. pallasii) และจากการศึกษาทางพันธุกรรมระดับโมเลกุลของนกสกุลนกมุดน้ำ 5 ชนิดแสดงให้เห็นว่า นกมุดน้ำ (C. pallasii) มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับมากที่สุดกับนกมุดน้ำคอขาว (Cinclus cinclus) ที่อาศัยในยูเรเชีย[6]

ชนิดย่อย

• Cinclus pallasii pallasii Temminck, 1820 – พบในเทือกเขาในเอเชียตะวันออกเฉียงเหนือ (ไซบีเรียตะวันออก ถึงหมู่เกาะซาคาริน และคูริล), ญี่ปุ่น, จีนตอนกลางและตะวันออก รวมถึงเกาะไต้หวัน, เวียดนามตอนเหนือ ชนิดย่อยนี้อาจพบได้ในไทยตอนเหนือ[7]

• Cinclus pallasii dorjei Kinnear, 1937 – อาศัยในเทือกเขาในสิกขิมตะวันออก อัสสัม จีน (แถบทิเบตตะวันออก) พม่าตอนเหนือ และอาจพบได้ในไทยตอนเหนือ[8]

• Cinclus pallasii tenuirostris Bonaparte, 1850 – พบได้ที่แถบเทือกเขาในเอเชียกลางและแถบเทือกเขาหิมาลัย[9]