นกหัวขวานดำ (อังกฤษ: Black woodpecker; ชื่อวิทยาศาสตร์: Dryocopus martius) เป็นนกหัวขวานขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง ลำตัวมีความยาว 40-46 เซนติเมตร ความยาวจากปลายปีกข้างหนึ่งจรดปีกอีกข้างหนึ่งเมื่อกางเต็มที่จะยาว 67-73 เซนติเมตรนกหัวขวานดำอาศัยอยู่ในป่าทั่วภูมิภาคพาลีอาร์กติกทางตอนเหนือ เป็นชนิดเดียวในสกุล Dryocopus ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ ถิ่นอาศัยมีอาณาเขตครอบคลุมตั้งแต่ทวีปเอเชียทางตอนเหนือและตะวันออกจนถึงยุโรป เป็นนกอยู่ประจำถิ่นที่ไม่อพยพขนของนกหัวขวานดำ มีสีดำเกือบทั้งตัว ยกเว้นบริเวณด้านบนส่วนหัวที่เป็นขนสีแดง ในเพศผู้ ขนที่ส่วนหัวบริเวณนี้จะเป็นสีแดงทั้งหมดนกหัวขวานดำจะบินเป็นเส้นตรง ไม่บินลดเลี้ยวเหมือนนกหัวขวานชนิดอื่น สร้างรังโดยเจาะลำต้นต้นไม้ให้เป็นรู เพศเมียจะวางไข่อย่างน้อยครั้งละ 4 ฟอง[3]