ปตานี (มลายู: Patani; ڤتان) หรือเรียก ปตานีรายา (Patani Raya) หรือ ปตานีเบอซาร์ (Patani Besar "ปตานีใหญ่") เป็นภูมิภาคประวัติศาสตร์ในส่วนเหนือของคาบสมุทรมลายู กินอาณาบริเวณจังหวัดภาคใต้ของประเทศไทย ได้แก่ จังหวัดปัตตานี ยะลา นราธิวาส และสงขลาบางส่วนภูมิภาคปตานีมีความสัมพันธ์ในอดีตกับซิงโกรา (สงขลา) ลิกอร์ (นครศรีธรรมราช) ลิงกา (ใกล้สุราษฎร์ธานี) และกลันตัน ย้อนไปถึงเมื่ออาณาจักรปัตตานีเป็นรัฐสุลต่านมลายูกึ่งเอกราชที่ถวายบรรณาการแก่ราชอาณาจักรสุโขทัยและอยุธยาของไทย รัฐสุลต่านปตานีได้รับเอกราชช่วงสั้น ๆ หลังกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่าในปี 2310 แต่กลับมาอยู่ใต้การควบคุมของไทยอีกในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกในช่วงปีหลังมีขบวนการแบ่งแยกซึ่งมุ่งตั้งรัฐอิสลามมลายู ชื่อ ปาตานีดารุสซาลาม (Patani Darussalam) ซึ่งกินอาณาบริเวณสามจังหวัดภาคใต้ของไทย การรณรงค์เกิดความรุนแรงหลังปี 2544 ทำให้เกิดปัญหาการก่อความไม่สงบยืดเยื้อและการใช้กฎอัยการศึก