1.ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อน หรือ Bolt-action rifle เป็นประเภทของปืนเล็กยาวที่ยิงกระสุนออกไปได้เพียงทีละนัด อาศัยการงัดแล้วดึงคันรั้งลูกเลื่อนด้วยตัวผู้ใช้เองหลังจากการยิงกระสุนแต่ละนัดเพื่อขับปลอกกระสุนออกจากตัวปืน และการดันแล้วพับคันรั้งลูกเลื่อนเก็บไว้ด้วยตัวผู้ใช้เองเพื่อเตรียมการยิงกระสุนนัดต่อไป ปืนเล็กยาวประเภทนี้เป็นปืนเล็กยาวที่เก่าแก่ แต่ได้รับการพัฒนามาจนถึงปัจจุบัน แม้หนึ่งกระบอกของปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนจะไม่สามารถยิงทำลายเป้าหมายที่มีจำนวนมากกว่าได้อย่างรวดเร็วนัก เมื่อเทียบกับปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติและปืนเล็กยาวจู่โจม แต่พลังในการยิงของปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนนั้นมีสูงมาก เพียงพอที่จะยิงทำลายเป้าหมายที่อยู่ในระยะไกลได้อย่างแม่นยำ ในช่วงต้นของศตวรรษที่ยี่สิบ (โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในช่วงสงครามโลกทั้งสองครั้ง) ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนจำนวนมากถูกนำมาใช้เป็นอาวุธหลักของทหารราบบนแนวหน้าทั่วโลก เช่นเดียวกับระเบิดมือ และปืนกลประเภทต่างๆ อีกทั้งยังเป็นอาวุธหลักของพลซุ่มยิงในสนามรบอีกด้วย จนกระทั่งถึงช่วงต้นและช่วงกลางของสงครามโลกครั้งที่สอง จึงเริ่มมีการผลิตและพัฒนาปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติอย่างต่อเนื่องเพื่อนำมาให้ทหารใช้ยิงต่อสู้ฝ่ายศัตรูเพื่อกุมความได้เปรียบในการยิงปะทะ นับตั้งแต่นั้นมา ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนจึงลดบทบาทลงจนกระทั่งปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติและปืนเล็กยาวจู่โจมได้เข้ามาเป็นอาวุธหลักของทหารจำนวนมากทั่วโลกในช่วงต้นและช่วงกลางของยุคสงครามเย็น แทนที่ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนไปในที่สุด อย่างไรก็ตาม ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนยังคงได้รับการผลิตและพัฒนามาจนถึงปัจจุบัน โดยยังมีกลุ่มผู้ใช้หลัก อย่าง พลซุ่มยิงของทหาร ไปจนถึงเหล่าพรานป่า ดังเช่นในอดีต ในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ด้วยวัสดุที่นำมาสร้างเครื่องบินรบนั้นยังไม่แข็งแกร่งเทียบเท่าวัสดุในการสร้างเครื่องบินรบในยุคต่อๆมา ปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนจึงเป็นหนึ่งในอาวุธที่สามารถทำลายเครื่องบินรบของศัตรูที่อยู่ในระยะยิงได้อย่างมีประสิทธิภาพเช่นเดียวกับปืนกลและปืนใหญ่ต่อสู้อากาศยาน ตัวอย่างของปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อน เช่น ปืน MAS-36 และ Lebel 1886 จากประเทศฝรั่งเศส, ปืน Karabiner 98 kurz หรือ Kar98k และปืน Gewehr 98 จากประเทศเยอรมนี, ปืน Lee–Enfield จากสหราชอาณาจักร, ปืน M1903 Springfield จากสหรัฐอเมริกา, ปืน Carcano จากประเทศอิตาลี, ปืน Mosin–Nagant จากประเทศรัสเซียและสหภาพโซเวียต, ปืน อะริซากะ (Arisaka) จากประเทศญี่ปุ่น และปืนเล็กยาว 66 หรือ ปลย.66 ของประเทศไทย

2.ปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติ หรือ Semi-automatic rifle เป็นประเภทของปืนเล็กยาวที่ยิงกระสุนออกไปได้ทีละนัด แต่มีกลไกที่สามารถขับปลอกกระสุนออกจากตัวปืนได้ด้วยตัวเอง (คล้ายกับปืนพกระบบกึ่งอัตโนมัติ) จึงทำให้หนึ่งกระบอกของปืนเล็กยาวประเภทนี้ สามารถยิงทำลายเป้าหมายที่มีจำนวนมากกว่าได้มากขึ้นและเร็วขึ้น เมื่อเทียบกับปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อน แม้ว่าส่วนใหญ่แล้ว ระยะการยิงของปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติอาจจะไม่ได้มีมากเท่าปืนเล็กยาวระบบลูกเลื่อนก็ตาม แต่ปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติก็สามารถทำให้ผู้ใช้ได้เปรียบในการเข้าปะทะและยิงต่อสู้ศัตรูได้อย่างแน่นอน ปืนเล็กยาวประเภทนี้ มีใช้อย่างแพร่หลายในสงครามโลกครั้งที่สองและช่วงสงครามเย็น ก่อนที่ปืนเล็กยาวจู่โจมรุ่นต่างๆจะเข้ามามีบทบาทมากขึ้นในการสงคราม ตัวอย่างของปืนเล็กยาวระบบกึ่งอัตโนมัติ เช่น ปืน M1 Garand และปืน M1 Carbine จากสหรัฐอเมริกา, ปืน SVT-40 และปืน SKS จากสหภาพโซเวียต และ ปืน Gewehr 43 จากประเทศเยอรมนี

3.ปืนเล็กยาวจู่โจม หรือ Assault rifle เป็นประเภทของปืนเล็กยาวที่สามารถยิงได้ทั้งในแบบกึ่งอัตโนมัติ ซึ่งจะยิงกระสุนโจมตีเป้าหมายทีละนัด และแบบยิงกระสุนโจมตีเป้าหมายเป็นชุด ตัวอย่างของปืนเล็กยาวจู่โจม เช่น ปืน StG 44 จากประเทศเยอรมนี, ปืน M16 จากสหรัฐอเมริกา, ปืน Heckler & Koch HK33 จากประเทศเยอรมนี(ตะวันตก) และ ปืน AK-47 จากสหภาพโซเวียต

4.ปืนเล็กยาวต่อสู้รถถัง หรือ Anti-tank rifle

5.ปืนเล็กยาวต่อสู้ หรือ Battle rifle