Xanthium canadense Mill.
Xanthium chinense Mill.
Xanthium glabratum
Xanthium indicum
Xanthium orientale L.
Xanthium pennsylvanicum Gand.
Xanthium sibiricum Patrin ex Widderผักกระชับ ชื่อวิทยาศาสตร์: Xanthium strumarium; rough cocklebur[1] clotbur, common cocklebur, large cocklebur, woolgarie bur) จังหวัดเชียงใหม่ เรียก หญ้าผมยุ่ง จังหวัดราชบุรี เรียก ขี้ครอก เป็นพืชฤดูเดียวอยู่ใน วงศ์ทานตะวัน[2] คาดว่ามีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเหนือ และแพร่กระจายตามธรรมชาติทั่วโลก[3][4]ผักกระชับเป็นผักพื้นบ้านของจังหวัดระยอง ต้นอ่อนใส่ในแกงส้ม กินกับน้ำพริก หรือผัดน้ำมันหอย ใช้เป็นยาได้โดยถอนทั้งรากมาต้มอาบแก้ผื่นแพ้ ต้มกินแก้ไซนัสอักเสบ นอกนั้นยังแก้อาการปวดฟันได้ [5]เมล็ดของผักกระชับมีสารอัลคาลอยด์ที่เป็นพิษต่อสัตว์ เรียก carboxyatratyloside[6]พืชนี้มีฤทธิ์ทางยา[7] ใช้เป็นยาพื้นบ้านใน เอเชียใต้ และการแพทย์แผนจีน ในภาษาเตลูกู เรียกพืชนี้ว่ามารูลา มาตางี พืชชนิดนี้เกี่ยวข้องกับการเสียชีวิตอย่างน้อย 19 คนและเจ็บป่วย 76 คนใน สิลเหต บังกลาเทศ เมื่อ พ.ศ. 2550 มีคนรับประทานพืชนี้จำนวนมากเพราะความอดอยากระหว่างเกิดน้ำท่วมในช่วงมรสุมและไม่มีพืชอื่นรับประทาน อาการได้แก่ อาเจียน อารมณ์เปลี่ยนแปลง และไม่มีสติ[8]