พระกกุสันธพุทธเจ้าเสด็จอุบัติในตระกูลพราหมณ์ ในพระนครเขมวดี พระพุทธบิดาคือพราหมณ์นามว่าอัคคิทัตต์ ส่วนพระพุทธมารดาคือนางวิสาขาพราหมณี พระองค์ทรงมีปราสาทอันประเสริฐ 3 หลัง ชื่อกามวัฑฒะ กามสุทธิ และรติวัฑฒนะ มีพระชายาเป็นพราหมณีพระนามว่า "โรปินี" มีพระโอรสพระนามว่า "อุดร" มีนางสนมนารีกำนัลใน 3 หมื่น ทรงครองเพศฆราวาสวิสัยอยู่ 4 พันปี เสด็จออกผนวชด้วยรถราชยาน ทรงทำความเพียรอยู่ 8 เดือนจึงสำเร็จพระอนุตตรสัมมาสัมโพธิยาน ณ ควงไม้สิรีสะ (ต้นซึก) หลังจากตรัสรู้แล้ว ประทับอยู่ที่ใต้โพธิพฤกษ์ ได้ทรงประกาศพระธรรมจักรอันยอดเยี่ยมที่ป่าอิสิปตนมฤคทายวันใกล้ลัมกิลนคร[1] ทรงแสดงธรรมครั้งใหญ่ ๆ 3 ครั้ง คือ

ครั้งที่ 1 สัตว์ 40,000 โกฏิ เมื่อคราวที่พระองค์เสด็จไปแสดงธรรมโปรดภิกษุ 40,000 รูปที่บวชตามพระองค์แล้ว ยังภิกษุเหล่านั้นให้บรรลุพระอรหันต์

ครั้งที่ 2 สัตว์ 30,000 โกฏิ เมื่อคราวที่พระองค์ทรงทำยมกปาฏิหาริย์ เพื่อย่ำยีความมัวเมา และมานะของพวกเดียรถีย์ ณ โคนต้นมหาสาละ ใกล้ประตูกัณณกุชชนคร

ครั้งที่ 3 สัตว์หาประมาณมิได้ เมื่อคราวที่พระองค์เสด็จไปแสดงธรรมโปรดนรเทพยักษ์ ซึ่งอาศัยอยู่ที่เทวาลัยแห่งหนึ่ง ใกล้เขมวดีนคร แล้วประกาศจตุราริยสัจแก่มหาชน

ทรงมีการประชุมพระสงฆ์สาวกขีณาสพ ผู้ปราศจากมลทิน ผู้สงบ ผู้คงที่ ครั้งเดียวเท่านั้น มีพระสงฆ์สาวกขีณาสพ 4 หมื่นรูป เมื่อคราวที่พระองค์เสด็จไปประกาศพระธรรมจักร แก่ภิกษุผู้ที่บวชตามพระองค์ ในป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ใกล้ลัมกิลนคร จนสำเร็จพระอรหันต์ทุกรูป แล้วทรงแสดงโอวาทปาติโมกข์แก่พระสงฆ์สาวกขีณาสพ ในวันเพ็ญเดือนมาฆมาส พระองค์มีพระวิธูรเถระและพระสัญชีวเถระเป็นพระอัครสาวก พระพุทธิชเถระเป็นพุทธอุปัฏฐาก พระสามาเถรีและพระจัมปาเถรีเป็นคู่พระอัครสาวิกา อัจจุคคคอุบาสกและสุมนอุบาสกเป็นคู่อัครอุบาสก นันทาอุบาสิกาและสุนันทาอุบาสิกาเป็นคู่อัครอุบาสิกา พระองค์มีพระวรกายสูง 40 ศอก มีพระรัศมีสีทอง แผ่ซ่านออกจากพระวรกายของพระองค์ สว่างไสวไปได้ 11 โยชน์โดยรอบ มีพระชนมายุได้ 40,000 ปี จึงเสด็จดับขันธปรินิพพาน พร้อมด้วยพระสงฆ์สาวกขีณาสพทั้งหลายที่เขมารามวิหาร พระสถูปของพระองค์ สูงจรดฟ้าประมาณคาวุตหนึ่ง ประดิษฐานอยู่ ณ เขมารามวิหาร พระศาสนาของพระองค์ดำรงอยู่ 4 หมื่นปี จึงอันตรธานไป