ในเทพปกรณัมของฮินดู พระจันทร์มีปรากฏอยู่ในหลายตำนาน ในฤคเวทและคัมภีร์ปุราณะได้ยกให้โสม ซึ่งเป็นน้ำเมรัยที่ได้การคั้นและหมักจากกัญชา เป็นที่โปรดปรานอย่างมากของหมู่เทวดา เป็นเทพเจ้าองค์หนึ่ง คือ พระจันทร์ พระจันทร์จึงได้มีพระนามหนึ่งว่า "พระโสม" ในตำนานที่ต่างกันเล่าว่า พระจันทร์ คือ พระพรหมอวตารลงมาเกิดเป็นโอรสของฤๅษีอัตริ กับพระนางอนสูยา บางตำนานก็เล่าว่า พระจันทร์กำเนิดมาจากการกวนเกษียรสมุทร พระศิวะทรงนำมาประดับไว้บนมวยพระเกศา และทรงได้นามว่าจันทรเศขร ตำนานเล่าว่า พระจันทร์มีวรรณะกษัตริย์ สมรสกับเทวีนักษัตร ๒๗ องค์ ธิดาของพระทักษะประชาบดี แต่พระจันทร์สนใจแต่เฉพาะนางโรหิณี ภรรยาคนที่ ๔ องค์เดียว ธิดาของพระทักษะอีก ๒๖ องค์น้อยพระทัยไปฟ้องพระบิดา พระทักษะจึงกริ้วแก่พระจันทร์ สาปให้พระจันทร์ไม่ให้มีโอรสธิดา ทั้งยังให้ป่วยเป็นวัณโรค ซึ่งคำสาปนี้รุนแรงมาก ทำให้พระชายาทั้ง ๒๗ องค์เสียพระทัย เข้าไปขอร้องพระทักษะให้ถอนคำสาป แต่พระทักษะไม่อาจถอนคำสาปได้ พระจันทร์ได้กลับไปหาฤๅษีอัตริ ผู้เป็นบิดา ฤๅษีอัตริจึงแนะนำให้บูชาพระศิวะ พระจันทร์ได้ไปทำพิธีบูชาพระศิวะ ที่ริมฝั่งทะเลในเมืองเสาราษฏระ แคว้นคุชราต จนพระศิวะพึงพอใจ พระองค์ได้ทรงถอนคำสาปให้ แต่สามารถถอนได้เพียงครึ่งเดียว จึงทำให้พระจันทร์ในแต่ละเดือนมีครึ่งสว่างครึ่งหนึ่ง เรียกว่า ศุกลปักษ์ หรือ ปูรณิมา และมืดอีกครึ่งหนึ่ง เรียกว่า กฤษณปักษ์ หรือ อมาวัสยะ อันเป็นที่มาของข้างขึ้น ข้างแรม และได้สถาปนาศิวลึงค์ ที่พระจันทร์บูชา ให้กลายเป็นเทวสถาน นามว่า โสมนาถชโยติรลึงค์ ผู้ใดที่ไปบูชาจะได้รับพรให้พ้นจากทุกข์โศกโรคภัยทั้งมวล อีกตำนานเกี่ยวกับข้างขึ้นข้างแรม เล่าว่า ในวันคเณศจตุรถี เหล่าเทพได้มาร่วมเฉลิมฉลองกันที่เขาไกรลาศ พระพิฆเนศได้เสวยขนมโมทกะ เข้าไปจำนวนมาก ในขณะเสด็จกลับจากเขากรอนจะ มีงูตัดหน้าทางของพระองค์ ทำให้ทรงตกจากหนูมุศิกะราชพาหนะ เหตุการณ์นั้นพระจันทร์ได้เห็นทุกอย่าง ทำให้พระจันทร์เกิดอารมณ์ขันและหัวเราะเยาะเย้ย พระพิฆเนศทรงพิโรธ ได้สาปพระจันทร์ให้มืดมิดลง พระจันทร์สำนึกผิดและขอขมา แต่พระพิฆเนศทรงถอนคำสาปได้เพียงครึ่งเดียวเท่านั้น ทำให้เกิดข้างขึ้นข้างแรม หลังจากนั้น พระจันทร์ได้ทำพิธีราชสูยะ สถาปนาตนเป็นกษัตริย์ เป็นเทพประจำดวงจันทร์ มอบแสงนวลจันทร์ในยามค่ำ เป็นใหญ่ในเวลากลางคืน มีอำนาจควบคุมน้ำขึ้นน้ำลงและความหนาวเย็น อภิบาลน้ำโสมและเหล่าคนธรรพ์ ปกครองหมู่ดาวนักษัตรทั้งหลาย ในพิธีมีเทพและเทวีไปร่วมด้วยจำนวนมาก หนึ่งในนั้นก็คือ พระพฤหัสบดีและนางตารา พระจันทร์และนางตาราเกิดตกหลุมรักกัน และพระจันทร์ได้ไปลักพานางตารา ชายาของพระพฤหัสบดี มาเป็นชายาตัวเอง พระพฤหัสบดีจึงไปขอร้องพระอินทร์ให้ช่วยเหลือ ส่วนพระจันทร์ก็ได้พระศุกร์เข้าช่วย จึงเกิดการทำเทวาสุรสงครามขึ้นครั้งใหญ่บนสวรรค์ สงครามครั้งนี้เรียกว่า ตารกามยะ แปลว่า สงครามแย่งนางตารา ฝ่ายเทวดา ได้แก่ พระอินทร์ พระพฤหัสบดีและเหล่าเทพ ฝ่ายอสูร ได้แก่ พระจันทร์ พระศุกร์และเหล่าอสูร สงครามได้ดำเนินไปอย่างยาวนาน จนพระพรหมต้องเข้ามาห้าม พระพรหมจึงได้ขับไล่พระจันทร์ออกจากเทวสภา ท้ายที่สุดพระศิวะได้เข้ามาช่วยไกล่เกลี่ย พระจันทร์จึงได้ยอมคืนนางตาราให้แก่พระพฤหัสบดี ต่อมานางตาราได้เกิดตั้งครรภ์ เมื่อกำเนิดออกมาก็คือพระพุธภายหลังจะถูกกล่าวถึงในต้นกำเนิดของปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์จันทรวงศ์ในมหาภารตะยุทธ