กำเนิด

พระพุทธพจนวราภรณ์ มีนามเดิมว่า จันทร์ แสงทอง เกิดเมื่อวันที่ 26 พฤศจิกายน พ.ศ. 2460 ที่บ้านท่ากองิ้ว ตำบลปากบ่อง อำเภอป่าซาง จังหวัดลำพูน เป็นบุตรคนสุดท้องของนายจารินต๊ะและนางแสง แสงทอง พ.ศ. 2475 ได้เข้าเรียนที่โรงเรียนพุทธิโศภน จังหวัดเชียงใหม่ เป็นเวลา 4 เดือน จนพออ่านออกเขียนได้[1]

อุปสมบท

เดือนตุลาคม พ.ศ. 2475 ได้บรรพาเป็นสามเณร ณ วัดเจดีย์หลวงวรวิหาร โดยมีพระครูนพีสีพิศาลคุณ (ทอง โฆสิโต) เป็นพระอุปัชฌาย์[1] และได้อุปสมบทเมื่อวันที่ ุ กรกฎาคม พ.ศ. 2480 ณ วัดเจดีย์หลวงวรวิหาร โดยมีพระพุทธิโศภน (แหวว ธมฺมทินฺโน) เป็นพระอปัชฌาย์ พระญาณดิลก (พิมพ์ ธมฺมธโร) เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระครูพุทธิโศภน (ปั๋น) เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายาว่า “กุสโล”[2]

การศึกษา

พระพุทธพจนวราภรณ์ สอบพระปริยัติธรรมได้ตามลำดับดังนี้[2]

• พ.ศ. 2476 สอบได้นักธรรมชั้นตรี จากสำนักเรียนวัดเจดีย์หลวง
• พ.ศ. 2479 สอบได้นักธรรมชั้นโท จากสำนักเรียนวัดเจดีย์หลวง
• พ.ศ. 2481 สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยค จากสำนักเรียนวัดบรมนิวาสราชวรวิหาร
• พ.ศ. 2482 สอบได้นักธรรมชั้นเอกและเปรียญธรรม 4 ประโยค จากสำนักเรียนวัดบรมนิวาสราชวรวิหาร
• พ.ศ. 2483 สอบได้เปรียญธรรม 5 ประโยค จากสำนักเรียนวัดบรมนิวาสราชวรวิหาร

นอกจากนี้ยังได้รับปริญญากิตติมศักดิ์ ทางด้าน การพัฒนาจากสถาบันอุดมศึกษาที่มีชื่อเสียงหลายแห่งของไทย ได้แก่ ปริญญาศิลปศาสตรบัณฑิต กิตติมศักดิ์ สาขาพัฒนาชุมชน จากมหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ (พ.ศ. 2530) ปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขามนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ (พ.ศ. 2532) ปริญญาพัฒนบริหารศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์ (พ.ศ. 2535) และปริญญาเทคโนโลยีการเกษตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาการวางแผนและพัฒนาชนบท จากมหาวิทยาลัยแม่โจ้ (พ.ศ. 2538) นอกจากนี้ท่านยังได้รับรางวัลเชิดชูเกียรติมากมาย อาทิ เป็นศิลปินแห่งชาติ ด้านวัฒนธรรม สาขาภูมิปัญญาชาวบ้าน และพระสงฆ์นักพัฒนาดีเด่น เป็นต้น