พระเขมาเถรี เป็นภิกษุณีผู้เป็นอัครสาวิกาเบื้องขวาของพระโคตมพุทธเจ้าพระเขมาเถรีประสูติในราชตระกูลสาคลนคร เมืองมัทราษฎร์ เป็นอัครมสะดงคสุของพระเจ้าพิมพิสารแห่งเมืองราชคฤห์ แคว้นมคธ เป็นสตรีที่มีรูปงามมากและหลงเมามัวในรูปสมบัติของตน พระเจ้าพิมพิสารทรงดำริว่าพระองค์เป็นอัครอุปัฏฐากของพระศาสดาแต่พระอัครมเหสียังไม่เคยเข้าเฝ้าพระศาสดาเลย จึงคิดอุบายให้มีผู้ขับร้องพรรณนาความงามของวัดเวฬุวัน ทำให้พระอัครมเหสีอยากไปเห็น เมื่อได้เข้าเฝ้า พระพุทธองค์ได้ทำให้พระนางเห็นภาพนิมิตซึ่งแสดงความไม่เที่ยงของสังขาร และยังได้ ณ ที่นั้น จากนั้นพระนางบวชเป็นภิกษุณี[1] พระเขมาเถรี ได้รับยกย่องจากพระพุทธเจ้าว่าเป็นเอตทัคคะในทางมีปัญญามาก[1] พระเขมาเถรีเป็นหนึ่งในอัครสาวิกา อีกองค์หนึ่งคือ พระอุบลวรรณาเถรี ขณะที่อัครสาวกเบื้องขวาฝ่ายชายคือ พระสารีบุร