อัลฟอนโซเป็นพระโอรสของพระเจ้าซันโชที่ 3 แห่งกัสติยาและบลังกาแห่งนาวาร์ เสด็จพระราชสมภพในโซเรียเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน ค.ศ. 1155[2] พระองค์ทรงได้รับการตั้งชื่อตามพระอัยกาคือ พระเจ้าอัลฟอนโซที่ 7 แห่งเลออนและกัสติยา ผู้ทรงแบ่งราชอาณาจักรระหว่างพระโอรส ซึ่งก่อให้เกิดความขัดแย้งภายในราชวงศ์ จนกระทั่งอาณาจักรถูกรวมเป็นหนึ่งอีกครั้งโดยพระเจ้าเฟร์นันโดที่ 3 แห่งกัสติยา (พระนัดดาของพระเจ้าอัลฟอนโซที่ 8)[3]

ต้นชีวิตของพระองค์คล้ายคลึงกับของกษัตริย์ยุคกลางพระองค์อื่น ๆ พระบิดาของพระองค์สิ้นพระชนม์ในปี ค.ศ. 1158 พระองค์ทรงได้รับการประกาศให้เป็นกษัตริย์ตอนพระชนมายุเพียง 2 พรรษา[4] พระเจ้าอัลฟอนโซถูกขุนนางที่อยู่เหนือการควบคุมมองว่าเป็นกษัตริย์แต่เพียงในนาม กัสติยาจึงตกสู่ความขัดแย้งระหว่างตระกูลขุนนางหลายตระกูลที่แย่งกันขึ้นมาเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน สมาชิกในครัวเรือนของพระองค์พาพระองค์ที่ยังแบเบาะไปที่ฐานที่มั่นซานเอสเตบันเดกอร์มัซ ช่วยให้พระองค์รอดพ้นจากเงื้อมมือของฝ่ายต่าง ๆ ที่ขับเคี่ยวกัน[5] ตระกูลขุนนางลาราและตระกูลขุนนางกัสโตรต่างอ้างตนเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน เช่นเดียวกับพระปิตุลาของทารกน้อย พระเจ้าเฟร์นันดูที่ 2 แห่งเลออน ในปี ค.ศ. 1160 กัสโตรกับลาราเจอกันที่สมรภูมิโลเบรกัลซึ่งกัสโตรได้รับชัยชนะ แต่การพิทักษ์อัลฟอนโซและการสำเร็จราชการแผ่นดินตกเป็นของมันริเก เปเรซ เด ลารา

อัลฟอนโซถูกส่งไปอยู่ในการดูแลของอาบิลา หมู่บ้านที่จงรักภักดี เมื่อพระชนมายุ 15 พรรษา พระองค์เริ่มการกอบกู้อาณาจักรกลับคืนมา ทรงเอาเมืองหลวงโตเลโดคืนมาจากเงื้อมมือของตระกูลลาราได้[5]