องค์ประกอบ ของ ภาณวาร

บทสวดมนต์ที่มาจากพระสูตรและปาฐะหรือคาถาในพระสูตร ตามที่ปรากฏในหนังสือสวดมนต์ฉบับหลวงของไทย อันเป็นการสวดภาณวารแบบไทย และในจตุภารณวารปาฬี ของลังกา แม้จะแตกต่างกันในด้านจำนวนบท แต่โดยสรุปแล้ว (ทั้งหมด 29 บทสวด) มีรายละเอียด และการจัดแบ่งภาณวารดังต่อไปนี้

ภาณวารที่ 1

1. ติสรณคมนปาฐะ ว่าด้วยการประกาศรัตนตรัยเป็นสรณะ (ปรากฏอยู่ในปพฺพชฺชูปสมฺปทากถา, อญฺญติตฺถิยปุพฺพกถา และราหุลวตฺถุ มหาวรรค ในพระวินัยปิฎก และในสรณตฺตยํ ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก )

2. ทสสิกขาบท หรือ ศีล 10 หรือทศศีลของสามเณร (ปรากฏอยู่ในสิกฺขาปทกถา หมวดมหาวรรค ในพระวินัยปิฎก และในทสสิกฺขาปทํ ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎกขุททกนิกาย)

3. สามเณรปัญหาปาฐะ หรือสามเณรปัญหา บทถามปัญหาให้สามเณรตอบรวม 10 ข้อ (ปรากฏอยู่ในกุมารปญฺหา ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

4. ทวัตติงสาการปาฐะ บทว่าด้วยอาการ 32 ของร่างกาย (ปรากฏอยู่ในทฺวตฺติสากาโร ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

5. ตังขณิกปัจจเวกขณปาฐะ บทว่าด้วยการพิจารณาปัจจัย 4 ในขณะที่บริโภคใช้สอย (รวบรวมจากมหาวรรค พระวินัยปิฎก)

6. ทสธัมมสุตตปาฐะ บทว่าด้วยธรรม 10 ประการ ที่ผู้บวชควรพิจารณาเนือง ๆ (ปรากฏอยู่ในปพฺพชิตอภิณฺหสุตฺตํ อโกฺกสวโคฺค ทสกนิปาต องฺคุตฺตรนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

7. มังคลสุตตปาฐะ บทว่าด้วยมงคลสูตร ซึ่งเป็นบทแรกของเจ็ดตำนาน (ปรากฏในมงฺคลสุตฺตํ ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

8. รตนสุตตปาฐะ บทว่าด้วยรัตนสูตร (ปรากฏในรตนสุตฺตํ ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

9. กรณียเมตตสุตตปาฐะ บทว่าด้วยกรณียเมตตสูตร (ปรากฏในเมตฺตสุตฺตํ ขุททกปาฐ-ธรรมบท-อุทาน-อิติวุตตกะ-สุตตนิบาต ขุททกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

10. อหิราชสุตตปาฐะ หรืออหิราชสูตร บทว่าด้วยพระสูตรที่กล่าวถึง พญางูทั้ง 4 สกุล หรือ เรียกย่อว่า ขันธปริตต์เพียงแต่ว่า ขันธปริตร สวดเฉพาะบทกวีท้ายอหิราชสูตร (ปรากฏอยู่ในขุทฺทกวตฺถุกฺขนฺธกํ ขุทฺทกวตฺถูนิ ของพระวินัยปิฎก หมวดจูฬวคฺคปาฬิ และในอหิราชสุตฺตํ จตุกฺกนิปาต ปตฺตกมฺมวโคฺค ปตฺตกมฺมสุตฺตํ องฺคุตฺตรนิกาย ของพระสุตันตปิฎก)

11. เมตตานิสังสสุตตปาฐะ บทว่าด้วยพระสูตรกล่าวถึงอานิสงส์หรือผลดี 11 ประการของเมตตา (ปรากฏในเมตฺตาสุตฺตํ เมตฺตาวโคฺค อฎฺฐกนิปาต และในเมตฺตาสุตฺตํ ทุติยวโคฺค ทสก-เอกาทสกนิปาต องฺคุตฺตรนิกาย ในพระสุตตันตปิฎกขุททกนิกาย)

12. เมตตานิสังสคาถาปาฐะ บทว่าด้วยบทกวีแสดงอานิสงส์ของเมตตาหรือไมตรีจิต ในชุดนี้เน้นการไม่ประทุษร้ายมิตร (ปรากฏใน วรรคที่ 12 ของ 538. มูคปกฺขชาตกํ (1) หรือเตมิยชาดก ในมหานิปาต ชาตก ขุทฺทกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎกขุททกนิกาย)

13. โมรปริตตปาฐะ บทว่าด้วย โมรปริตร บทสวดป้องกันภัยของพระโพธิสัตว์ เมื่อเสวยพระชาติเป็นนกยูง (ปรากฏในโมรชาตกํ - 159 ทุกนิปาต ชาตก ขุทฺทกนิกาย ในพระสุตตันตปิฎกขุททกนิกาย)

14. จันทปริตตปาฐะ บทว่าด้วยเครื่องป้องกันของพระจันทร์ (ปรากฏในจนฺทิมสุตฺตํ เทวปุตฺตสํยุตฺตํ ปฐมวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

15. สุริยปริตตปาฐะ บทว่าด้วยเครื่องป้องกันของพระอาทิตย์ (ปรากฏในสูริยสุตฺตํ เทวปุตฺตสํยุตฺตํ ปฐมวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

16. ธชัคคสุตตปาฐะ บทว่าด้วยธชัคคสูตร หรือธชัคคปริตร คือ พระสูตรกล่าวถึงชายธงของพระอินทร์ เป็นต้น ทำให้เกิดความมั่นใจฉันใด การระลึกถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ ก็ทำให้เกิดความมั่นใจหายกลัวฉันนั้น (ปรากฏในธชคฺคสุตฺตํ สกฺกสํยุตฺตํ ปฐมวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในสุตตันตปิฎก)

ภาณวารที่ 2

1. มหากัสสปโพชฌังคสุตตปาฐะ บทว่าด้วยโพชฌงคสูตรเกี่ยวกับพระมหากัสสปะ (ปรากฏในปฐมคิลานสุตฺตํ โพชฺฌงฺคสํยุตฺตํ ปพฺพตวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

2. มหาโมคคัลลานโพชฌังคสุตตปาฐะ บทว่าด้วยโพชฌงคสูตรเกี่ยวกับพระมหาโมคคัลลานะ (ปรากฏในทุติยคิลานสุตฺตํ โพชฺฌงฺคสํยุตฺตํ ปพฺพตวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

3. มหาจุนทโพชฌังคสุตตปาฐะ บทว่าด้วยโพชฌงคสูตรเกี่ยวกับพระมหาจุนทะ (ปรากฏในตติยคิลานสุตฺตํ โพชฺฌงฺคสํยุตฺตํ ปพฺพตวโคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

ภาณวารที่ 3

1. คิริมานันทสุตตปาฐะ หรือคิริมานนทสูตร บทว่าด้วยพระสูตรที่กล่าวถึงพระคิริมานนท์ (ปรากฏในคิริมานนฺทสุตฺตํ สจิตฺตวโคฺค องฺคุตฺตรนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

2. อิสิคิลิสุตตปาฐะ หรืออิสิคิลิสูตร บทว่าด้วยพระสูตรซึ่งกล่าวถึงภูเขาที่พระปัจเจกพุทธเจ้าจำนวนมากอาศัยอยู่ (ปรากฏในอิสิคิลิสุตฺตํ อนุปทวโคฺค อุปริปัณณาสก์ มัชฌิมนิกาย ในพระสุตตันตปิฎก)

ภาณวารที่ 4

1 .ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร (ปรากฏในปญฺจวคฺคิยกถา มหาขนฺธก มหาวคฺค ในพระวินัยปิฎก และในตถาคตสุตฺตํ สมาธิวโคฺค สจฺจสํยุตฺตํ สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

2. มหาสมยสูตร หรือมหาสมัยสูตร (ปราฎในมหาสมยสุตฺตํ มหาวคฺค ทีฆนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

3. อาฬวกสูตร (ปรากฏในอาฬวกสุตฺตํ ยกฺขสํยุตฺตํ สคาถาวคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

4. กสิภารทวาชสูตร (ปรากฏในกสิภารทฺวาชสุตฺตํ พฺราหฺมณสํยุตฺตํ สคาถาวคฺค สํยุตฺตนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

5. ปราภวสูตร (ปรากฏในปราภวสุตฺตํ อุรควโคฺค สุตฺตนิปาต ขุทฺทกนิกายในพระสุตันตปิฎก)

6. วสลสูตร (ปรากฏในวสลสุตฺตํ อุรควโคฺค สุตฺตนิปาต ขุทฺทกนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

7. สัจจวิภังคสูตร (ปรากฏในสจฺจวิภงฺคสุตฺตํ วิภงฺควโคฺค อุปริปณฺณาส มชฺฌิมนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

8. อาฏานาฏิยสูตร หรืออาฏานาฏิยปริตร(ปรากฏในอาฎานาฎิยสุตฺตํ ปาถิกวคฺค ทีฆนิกาย ในพระสุตันตปิฎก)

*หมายเหตุ การสวดภาณวารที่ 4 ของไทยเริ่มและจบที่อาฏานาฏิยสูตรเพียงบทเดียว